Kompendium Wiedzy geografii59

MINIPANSTWO

Na święcie istnieją oficjalnie 24 niepodległe państwa, których powierzchnie nic przekraczają 1000 km³. Liczba ich ludności zazwyczaj jest niewielka, z wyjątkiem Singapuru — miasta zamieszkanego przez, ponad 3 min osób. Większość minipaństw zajmuje wyspy lub grupy wysp, przeważnie położone w Basenie Karaibskim, na Oceanie Spokojnym i w Azji Południowo-Wschodniej, i stanowi często pozostałości dawnych posiadłości kolonialnych. Porównanie owych minipaństw z takimi kolonialnymi posiadłościami, które wolały pozostać w ramach metropolii, nic jest korzystne dla tych pierwszych. Jedynie Singapur, Malta i niezależny szejkanat Bahrajn są państwami charakteryzującymi się wysoką stopą życiową i stabilnym rozwojem ekonomicznym.

Miasto-państwo

W Europie istnieje 6 minipaństw: Andora, Liechtenstein. Monako, Malta, San Marino i Watykan. Mają one odmienną genezę, stanowiąc fragmenty średniowiecznych państw lub posiadłości należących do różnych dynastii. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje Watykan, monarchia z papieżem jako głową państwa. Watykan liczy około 1000 obywateli i zajmuje w Rzymie symboliczne terytorium (44 ha), składające się z jednego placu i sąsiednich kwartałów ulic. Stanowi on jednak centrum wielkiej religijnej wspólnoty i wywiera ogromny wpływ' na kulturę, życic duchowe, polityczne i społeczno--ckonomiczne w skali całego świata, porównywalny jedynie z oddziaływaniem wielkich mocarstw.

Miasto-państwo jest klasycznym przykładem miniaturowego państwa, które składa się z jednego miasta i ewentualnie z najbliżej położonego terytorium, gdzie mogą znajdować się jeszcze inne, mniejsze osady. Miastami-państwami są: Singapur. San Marino, Monako (stolica Monte Carlo. a ponadto jeszcze kilka „wrośniętych” małych miasteczek), Watykan (wpisany w układ urbanistyczny stolicy Wioch — Rzymu).

Takiej koncentracji mieszkańców w jednej osadzie nie ma w minipaństwach na Oceanie Spokojnym i Indyjskim.

Istniejące w przeszłości oraz współczesne miasta-paristwa pełnią ważne funkcje dla znacznie większych terytoriów. Na przykład średniowieczny Dubrownik, pierwotnie uzależniony

od Republiki Weneckiej, stopniowo stal się jej konkurentem i pośrednikiem w wymianie handlowej pomiędzy Wschodem a Europą Zachodnią. Współcześnie taką rolę odgrywa Hongkong, niezależnie od przejęcia go przez Chiny w 1997 roku i uzyskania specjalnego statusu chińskiej prowincji. Funkcje pełnione przez Hongkong pod brytyjską administracją były dużo większe, niż wynikałoby to z rozmiarów miasta oraz jego potencjału demograficznego. Część historyków uważa, że z geopolitycznego punktu widzenia model gospodarki ponadnarodowej, charakterystyczny dla ośrodków typu Hongkongu, dawnego Gdańska czy Dubrownika, był lepszą alternatywą dla rozwoju świata niż imperializm militarny i gospodarczy reprezentowany przez niektóre państwa narodowe. (Patrz hasła: Państwo, Enklawa).

MITTELEUROPA

Termin o znaczeniu geograficznym (Europa Środkowa) oraz politycznym — doktryna w niemieckiej polityce zagranicznej głosząca konieczność stworzenia federacji państw Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej pod przywództwem Niemiec. Koncepcja ta pojawiła się już na początku XIX wieku. Jednak właściwym twórcą doktryny był C. Frantz, który w drodze pseudonaukowych argumentów uzasadniał konieczność powstania federacji państw tej części Europy pod przywództwem Prus i Austro-Węgier. Przed I wojną światową i w jej trakcie doktryna Frantza, z pewnymi modyfikacjami wyłożonymi przez F. Ncumanna w pracy Mitteleuropa (1915), stała się częścią imperialnej polityki cesarstwa niemieckiego (11 Rzeszy), zmierzającej do integracji Europy Środkowej pod dominacją Niemiec. W polityce tej chodziło o wyeliminowanie z. tych obszarów- wpływów pcryferycznych mocarstw- europejskich — Francji, Rosji i W. Brytanii (Partsch J., 1904).

Mitteleuropa, z wyjątkiem wybrzeży Bałtyku. Adriatyku i Morza Czarnego, jak i bariery górskiej Alp, nic ma granic naturalnych z innymi europejskimi obszarami geopolitycznymi. Dlatego też próbowano poszukiwać jej odrębności na płaszczyźnie nie tyle przyrodniczej, co mitologicznej — było to