34569 Kompendium Wiedzy geografii91

W Polsce istnieje obecnie kilkanaście specjalnych stref ekonomicznych, między innymi w Lodzi, na Śląsku, w północno-wschodniej Polsce. Dla przykładu w Łódzkiej Strefie Ekonomicznej, która funkcjonuje od kwietnia 1997 roku i obejmuje łącznic powierzchnię 205 hektarów, zatrudnionych jest około 10 tys. osób. Stanowi ona dla województwa, które ma wysoki wskaźnik bezrobocia (ponad 20%), bardzo ważny rynek pracy. W strefie tej nie wolno produkować materiałów wybuchowych, alkoholu i wyrobów tytoniowych oraz składować odpadów. Z punktu widzenia łódzkich producentów i firm, bardzo silnie odczuwających załamanie przemysłu włókienniczego, najważniejsze jest to, że nie można w niej lokalizować zakładów przemysłu lekkiego, które dzięki różnego rodzaju ulgom byłyby zbyt konkurencyjne dla wytwórców lokalnych.

Powstawanie specjalnych stref ekonomicznych jest etapem restrukturyzacji regionów, które na skutek przemian gospodarczych znalazły się w niekorzystnej sytuacji. Przepisy Światowej Organizacji Handlu (WTO) uznają tworzenie specjalnych stref ekonomicznych za formę subsydiowania gospodarki, dlatego o zamiarze tworzenia SSE w Polsce należy informować WTO. Strefy powinny powstawać jedynie w miejscach, gdzie bezrobocie jest o 10% wyższe niż wynosi średni wskaźnik w kraju.

Podstawowymi warunkami tworzenia wolnych stref przemysłowych są:

—    znaczne preferencje i ulgi dla kapitału zagranicznego;

—    nowe technologie stymulujące planowanie;

—    rozwój i obniżenie kosztów produkcji.

W Stanach Zjednoczonych takie strefy powstały wzdłuż granicy z Meksykiem, pr/ede wszystkim z powodu taniej siły roboczej. Niektóre z wolnych stref przemysłowych są za-Technopolie planowane jako technopolie (parki technologiczne, koncentrujące rozwojowe i eksperymentalne produkcje). Położone są one w zasadzie blisko dużych miast. Ich geneza jest związana z centrami naukowo-badawczymi i uniwersyteckimi. Są one, podobnie jak strefy ekonomiczne, uprawmione do korzystania z różnego rodzaju ulg fiskalnych.

STYKI GEOPOLITYCZNE (ZETKNIĘCIA, SKRZYŻOWANIA)

Warunkiem istnienia skrzyżowania są przecinające się co najmniej dwie drogi. Powinno ono być miejscem przepływu ludzi, towarów, surowców, a w szerszym ujęciu — także oddziaływania politycznego i kulturowego. (Nic tak nie dzieli jak nieuczęszczane drogi).

Miejsce styku (zetknięcia) geopolitycznego określają cztery podstawowe cechy: granice, powiązania, przestrzeń i odległości (w znaczeniu odległości fizycznej oraz zróżnicowania). Podobnie jak granice, miejsca styków kojarzą strefy wzajemnego przenikania oraz wymiany wartości materialnych i duchowych, mogą być również strefami „frontowymi" konfliktów. Innymi słowy, istnieją zetknięcia integrujące i wrogie „odrzucenia”.

W odróżnieniu od lokalizacji fizycznogeograficznej, określającej obiekt w stosunku do niezmiennego systemu koordynacyjnego świata, lokalizacja styków geopolitycznych zmienia się dynamicznie pod wpływem różnych czynników: społecznych. ekonomicznych, politycznych, kulturowych i technologicznych. Przyjmuje się, żc miejsce styku jest zbiorem przecinających się strumieni, granic i różnego typu relacji oraz odległości, które można interpretować jako miejsce kontaktu i wymiany wzorców etnicznych, religijnych oraz kulturowych, powiązań społcczno-psychologicznych, wpływów politycznych, wojskowych i gospodarczo-handlowych, przekazywania doświadczeń administracyjno-prawnych. a także zetknięcia się różnych modeli rozwoju państw.

Odległość geograficzna, rozumiana jako oddalenie wynikające z odmienności (zróżnicowania) miejsc, ma zupełnie inny wpływ na powiązania niż odległość fizyczna. Wielkość tak rozumianej odległości geograficznej jest odwrotnie proporcjonalna do siły oddziaływania. Oddalenie wynikające z większej odmienności (zróżnicowania) powoduje wzmocnienie oddziaływania, właśnie z powodu istniejących różnic. Biorąc pod uwagę poszczególne obszary, może to być oddziaływanie zarówno pozytywne, jak i negatywne.