Kompendium Wiedzy geografii71

społeczno-ekonomicznego i rynkowego mechanizmu. W aspekcie prawno-politycznym państwo reprezentuje wyższą formę Suwerenność organizacji terytorialnej. Suwerenność państwowa isinicje państwowa wtedy, gdy na terytorium państwa nie ma innej, wyżej stojącej władzy. Państwo może utracić swoją suwerenność całkowicie lub częściowo, przymusowo albo dobrowolnie. Wstępowanie do niektórych organizacji, takich jak np. NATO lub Unia Europejska, jest związane z dobrowolna rezygnacją z niektórych atrybutów suwerenności.

Problem suwerenności może być rozpatrywany w aspekcie wewnętrznym oraz zewnętrznym. W sensie zewnętrznym chodzi o stosunki z innymi państwami, które są budowane zgodnie z normami prawa międzynarodowego i poszanowaniem interesów, równości i wolności wszystkich państw. W praktyce jesteśmy jednak często świadkami odchyleń od tych norm. W aspekcie wewnętrznym władza państwowa jest najwyższą władzą dla wszystkich organizacji i obywateli państwa. Liczenie się z zarządzeniami władzy państwowej i uznawanie ustaw działających na terytorium danego państwa jest obowiązkowe również dla obcych obywateli. Państwo reguluje także wszystkie stosunki pomiędzy osobami fizycznymi a osobami prawnymi na swoim terytorium oraz wzajemne stosunki swoich prawnych i fizycznych jednostek z partnerami zagranicznymi.

Dla formowania i funkcjonowania państwa bardzo istoi-Wspólnota nym czynnikiem jest wspólnota narodowa (naród państwa), narodowa w której uczestniczą ludzie o różnym pochodzeniu etnicznym.

Współcześnie na święcie przeważają państwa narodowe, co oznacza, żc większa część ich mieszkańców przynależy do określonego, zazwyczaj dominującego etnosu, który inicjował założenie państwa, a język, religia i kultura są jego swoistymi symbolami.

Formowanie wspólnoty narodowej pod wpływem kulturowej i terytorialnej bliskości, wspólnego życia ekonomicznego oraz zbliżonej przeszłości historycznej, systemów wartości i mentalności jest podstawowym czynnikiem integracji społeczeństwa w państwie (zob. patriotyzm i nacjonalizm).

Fakt powstania państwa sam w sobie stanowi potężny czynnik jego dalszego rozwoju, konsolidacji państwowej oraz

ń

Zalążkowe obszary państw europejskich (opracowanie M. Baczwarowa) 1 - obszary zalążkowe; stolice: 2 - obecne. 3 - dawne

umacniania etnicznej tożsamości (w przypadku państw narodowych). Państwo jednak może ograniczać rozwój etnosów, np. dążąc do asymilacji mniejszości. Ponadto przestrzenna lokalizacja większości etnosów nie pokrywa się z granicami politycznymi państwa (w Europie najbardziej zbliżony do granic państwa jest zasięg etnosu portugalskiego).

Państwo jest głównym przedmiotem badań geografii politycznej i geopolityki. Jednocześnie jest ono podstawową jednostką dla międzynarodowych porównań i analiz. Rola państwa została podkreślona już w pierwszej pracy o geografii politycznej F. Ratzla, który rozpatruje państwo jako organizm żyjący, potrzebujący do swojego rozwoju przestrzeni (pogląd znany jako teoria „państwa organicznego”).

Państwo, jako podstawowy podmiot polityki międzynarodowej, uczestniczy w różnych ugrupowaniach, blokach,

127