ksiazka8

W tekście Ustek' ' krytykuje pogardę:

Wziął chłopczyk linek w fękę i na ziemie r/iieil.

Listeczek nieboraczek b.-ml/o ńę zasmucił

„Ty mił-i gardzi*/. powlcd/iał. »•’ gard/lć nic trzeba.

Ja lak jak ly, kochanku, mam początek / nieba,

(...)

Przyjdzie czas. (<> /widnieję, i ly legniesz w grobie:

Cót? Niepiawdał, paniczu? podobnKmy wbić?"

Przykl;id chłopca i listka posłużył Jachowiczowi do budowania wrażliwości na świat przyrody. Nietrwały i delikatny liść jest symbolem tego, co przcmijalnc. Wypowiedziane przez niego słowa: „Tok jak ty. kochanku, mam początek / nieba", są opowiedzeniem się po stronie wartości duchowych i humanistycznych. Podobieństwo między chłopcem a liściem wynika ze wspólnych korzeni obydwaj pochodzimy od lioga oraz mówi o jednakowym przeznaczeniu: „Przyjdzie czas. to zwiędnicję, i ty legniesz w grobie”. Tekst w tapia dziecko w świni przyrody, czyni;|c go tym samym jego częścią Ob-i.iz lekkoduchn pojawia się w tekście Motylek . ,./ kwiatka na kwiatek pi/clatal motylek. / Cieszył się życiem, co trwa kilka chwilek...*’ Na koniec czytamy:

Nic jc%i to obraz człowieka:

Co go wdziękiem s/c/ęicic mami?

Płyną l.u.i za lalami,

A na koniec łinicrć go czeka

Pochwałę pracowitości głosi w bajce Wiewiórka i »iał/><i‘"‘ „Trzeba wpr/óil popracować, kto chce mieć w ygody”.

Iwórczość Jachowicza, nosząca miano wierszy dydaktycznych, pokazuje typową dla okresu życia poety filozofię, której główne wyznaczniki to boskie pochodzenie człowieka i przyrody oraz konieczność kształtowania ludzi zgodnie z wymogami stawianymi przez Kościół i społeczeństwo Autoi wytyka dziecku wadę, ale następnie ^{1 2}

V. skn/.uic mu prawidłowe postępowanie lub budzi wątpliwości. Popi/c/ naganę lenistwu, pychy, obżarstwa, pogaidy, lekkomyślności „tworzy" człowieka prawego, szlachetnego, pracowitego, roztropnego. nacechowanego patriotyzmem or.iz wrażliwością na los ludzi i zwierząt. Dziecko jest tu jednak traktowane jak miniatura człowieka doioslego, jak ktoś nic w pełni doskonały, kogo trzeba jak najszybciej „wydobyć” / dzieciństwa. Dopiero romantyzm przynosi inne spojrzenie na dzieciństwo i dziecko, umieszczając je w innych wy-nnaiach W późniejszym okresie rozwój psychologii i pedagogiki wpływa na zmianę w postrzeganiu oblicza dziecięcego bohatera literackiego. Stopniowo wyzbywano się moralistyki, ale tylko pozornie /lozygnowniio z wychowawczej funkcji tekstu.

Problem wychowywania poprzez literaturę związany jest z rela cją, jaka występuje między poetą a czytelnikiem „Dorosły" poeta to nadawca tekstu, który clicc wpływać na odbiorę dziecko, czyli kogoś, kto podlega kształtowaniu. Jak zauważa Alicja Italuch, na przestrzeni lat zmienił się układ relacji osobowych w wierszu**’. Odmiennie układają się one w utworach poszczególnych twórców, takich jak: Stanisław Jachowicz. Maria Konopnicka, Kazimiera lita-kowiczównu. Jamna Porazińska, Jan Brzechwa, Julian Przyboś czy Danuta Wawiłow Każdy z autorów inaczej wpiowadza dziecko w świat dorosłych i tworzy inny model wychowawczy*''². Mówiąc u zmieniającej się wciąż formie bajeczki, należy mieć na uwadze także ten fakt, gdyż różnice, które rodzą się w ciągu lat w poezji dla dzieci, są mocno związane z osobami twórców. Kształt poezji w znacznym stopniu zależy od tego, kim czuje się jej autor. Jeśli można uznać, iż Jachowicz czuł się wychowawcą, to ua pewno nic czulą się nim Itłakowiczówna. W rezultacie dawny dydaktyzm przemienia się we współczesnej poezji w pi zesłanie wychowawcze albo

A. Kubale,    nowej /utytohi* tlzinka, |w:] Objrary \jh»-

ikon tkiccko i Jorotlcyo w \:kole, ic«l. M tys/kown, U. Źuiakowiki, Waiwnwa 1989.

^:i‘ A. Ituluch, l‘r:cur:cn    u my/uutonie to motlclot h tsicrszy

Jtu dtlect), |'\.J f):itiko i iwtnt ptmltiottiony czyli tojcnwlcc dziecięcej lektury, Wart/awa 1987.

^?n lamie, i. 80.

1*15

1

Tam/c, *. .14.

2

im ■. •. SI '** lamie, v 51