KSIĄŻKA (5)

nego przepływu obrabianych materiałówj organizacji pracy, piano, wanta produkcji, podpału pracy t jej badania. Najx»dstawic badania' pracy usuUtfJtotf* za w^ronan* pracę oraz wyznaaah^nong^ obsługi mastyn. Należy zwrócićuwagę, iefoi w tamtym okresie Wati. i Boulton planowali szkoleni* robotników i przywiązywali do tych szkoleń dużą \Y98S*-

2 koki    771-1858) w swojej fabryce Lew Lenark Mills

dokonywał eksperymentów mających nacelu racjonalne rozplanowanie przestrzeni roboczej oraz stworzenie właściwych dodatków czasowych do norm_ przeznaczonych na odpoczynek. ChvBabSagc\ zaś. sformułował tezę o wykorzystaniu analiz stanu organizacyjnej na potrzeb}* kierowania warsztatem wytwórczym.

Jednak gdy na przełomie wieków manufaktury i niewielkie zakłady wytwórcze przeobraził}' się w duże zakłady przemysłowe, niemal równocześnie w różnych krajach wybitni praktycy, przeważnie zatrudnieni w przemyśle, podjęli badania naukowe nad organa* waniem pracy i zarządzaniem tymi zakładami. .W tej sytuacji m początku naszego stulecia ukształtowały się na święcie trzy gipiur ośrodki rozwoju myśli organizatorskiej: amerykański, ft^ncusla *p"j-*kr«,

Faktyczna kolebką naukowej organizacji i zarządzania były Stany ^jednoczone Ameryki Północnej, gdzie pod koniec dziewiętnastej wieku wyłonił}* się wielkie indywidualności nowej dziedziny wiedzy. Byli to rn.in.: Frederick Winslow Taylor, Henry Laurence Gantt, Frank Bunker Gilbreth i Lilian Gilbreth oraz Henry Ford.

Przyjrzyjmy się eksperymentom i dokonaniom tych wybitnych prekursorów* nauki organizacji i zarządzania.

F.W.)Taylor/(1856-1915) poprzez swoje obserwacje i badana wykazał, żew stosunku do zagadnień organizacji przedsiębiorstwa istnieje możliwość zastosowania ścisłej metody badania naukowego. Taylor w swoim zawodowym życiu przeprowadzał wiele badań nad on guiizacją pracy pracowników w warsztacie wytwórczym. Spośród wielu doświadczeń i eksperymentów najbardziej znanym i opisanym w literaturze przedmiotu jest badanie pracy ładowaczy. W 1899 roku Taylor podjął badanie pracy ładowaczy zatrudnionych przy załadunku i wyładunku materiałów takich, jak: węgiel, ruda, koks, żużel,

³ Tam*, s. 32 i 33.

¹ Z Martyniak, MmiMofKtni podstawy doskonalenia Organiza# praidmH"** Warnami 1982. a. 35.

piasek Ud. Badania obejmowały 600 robotników pracujących na odcinku 2,5 km.

.Wstępna obserwacja wy karała - pisze Zbigniew Martyniak - że robotnicy zaopatrzeni w standardowe łopaty zagarniają różne wagowo jednorazowe porcje w zależności od rodzaju materiału. Na przykład waga porcji koksu wynosiła ok. 1,7 kg, a rudy 17 kg. W tej sytuacji Taylor zdecydował się na serie eksperymentów. Wybrani, najlepsi robotnicy pracowali kolejno łopatami o różnej pojemności pod kierunkiem instruktora prowadzącego obserwacje i pomiary. Zaczęto od przerzucania rudy za pomocą łopat o pojemności maksymalnej (17 kg). Następnie stopniowo te pojemność zmniejszano: najpierw do 13,5 kg, a potem do 12 kg. Potem zaś dokładnie obliczano ilość rudy przerzuconej w jednostce czasu każdym typem łopaty. Okazało sie, że w miarę zmniejszania ciężaru poręji zagarnianej na łopatę wydajność pracy rosła, osiągając wartość najwyższą przy pojemności równej około 10 kg. Gdy pojemność łopaty zmniejszono do 9. wydajność pracy nieco spadła, a przy dalszym zmniejszeniu pojemność coraz bardziej sic obniżała. Po ustaleniu optymalnej pojemności łopaty Taylor dokonał wymiany narzędzi. Wprowadził 15 typów łopat tak skonstruowanych, aby jednorazowa porcja każdego rodzaju materiału nabieranego na łopatę ważyła przeciętnie 10 kg, przy czym odchylenia (w dół i w górę) nie przekraczały 1 kg"¹.

' Jednak danie robotnikom odpowiednich narzędzi pracy nie kończyło postępowania organizatorskiego. F.W. Taylor pisał: .Plac składowy miał długość około dwóch mil, a szerokość pół mili. Nie można było rozproszyć 500 do 600 robotników na takiej przestrzeni i kazać im wykonywać najrozmaitsze roboty we właściwym czasie, dając im tylko łopaty i inne narzędzia, a nie organizując ich pracy. Powstała zatem konieczność utworzenia dużego biura i ustalenia -przynajmniej na dzień naprzód - jak rozstawić tych 500 ludzi, co przypominało rozgrywanie partii szachów i rozstawianie figur szachowych na szachownicy. Wymagało to posiadania harmonogramu robót oraz wiedzy o tym. ile czasu potrzeba na każdą robotę¹. U .Trzeba było także informować robotników dokładnie o tym. co wykonali w dniu poprzednim i co mają robić w dniu bieżącym. Ba przyjściu do pracy każdy robotnik musiał zatem sięgnąć ręką do swojej przegródki i wyjąć z niej białą kartkę papieru (większość z nich nie umiała czytać i pisać, ale każdy umiał znaleźć swoją przegródką Oprócz białych kartek były czasem również żółte. Nawet ci. co nie

1

Ł Martyniak. Prekursor^ nauki organaoęji i mtuęśmm¹. Wenaeee ¹. S