kupisiewicz dydaktyka ogólna6

214 Dydaktyka ogólna

malnemu rozwojowi sil i zdolności poznawczych dzieci i młodzieży, ukierunkowanie myślenia i działania uczniów na problemy przyszłości, na ich szanse, wyzwania i zagrożenia. Ten też wyznacznik sprawia - czytamy w cytowanym raporcie - że.....dobór i struktura treści kształcenia

i doskonalenia nauczycieli oraz metody i organizacja tego procesu po-wanny zapewnić im wiedzę o rozwoju osobowości i mechanizmach wychowania młodzieży, ojej aspiracjach i celach życiowych, o metodyce nauczania i wychowania, o społeczno-gospodarczych i kulturalnych uwarunkowaniach edukacji, wreszcie o kierunkowych i etapowych celach polityki oświatowej, modelu wykształcenia współczesnego Polaka oraz modelach absolwentów szkól poszczególnych typów i szczebli”.

To, w obrębie jakich przedmiotów czy dyscyplin studiów tak określony zasób wiedzy oraz związanych z nią umiejętności jest (lub będzie) eksponowany, stanowa wprawdzie sprawę ważną, ale bynajmniej nie najw^aż-niejszą. Dzieje się tak m.in. wskutek „płynności” granic oddzielających np. problematykę ogólnodydaktyczną od metodycznej, pedagogiczną od filozoficznej i socjologicznej itp. Zwłaszcza teraz, kiedy poszczególne uczelnie opracowują i realizują własne plany i programy kształcenia nauczycieli, sprawa ta tym bardziej traci na ostrości. Poprzestańmy zatem na stwierdzeniu, że wobec umowności rozstrzygnięć programowych za jedną z opcji możliwych do zaakceptowania można uznać stanowisko przytoczone za cytowanym wyżej raportem.

2. Zadania dydaktyczno-wychowawcze

O jakości i zarazem efektywmości określonej doktryny kształcenia nauczycieli decyduje zarówno taki lub inny zestaw składających się na nią przedmiotów czy dyscyplin naukowych, jak i realizacja tych zadań dydaktyczno-wychowawczych, które przesądzają o wynikach szkolnej edukacji, obejmując zarazem różne przedmioty czy dyscypliny. Te też zadania kandydaci do nauczycielskiego zawodu powinni bezwzględnie opanować. Zalicza się do nich na ogół:

•    przekazywanie wiedzy i doświadczenia,

•    pobudzanie aktywności poznawczej i działalności praktycznej, rozwijanie sil twórczych i zdolności innowacyjnych,

•    rozwijanie systemu wartości, a także kształtowanie postaw i charakteru,

•    kształtowanie i rozwijanie zainteresowań, tworzenie warunków' do łączenia teorii z praktyką,

•    wdrażanie do aktywności zawodowej i społecznej,

•    przygotowywanie do racjonalnej i systematycznej samokontroli i samooceny przebiegu i wyników' własnej pracy,

•    kierowanie procesami orientacji szkolnej i zawodowej, pobudzanie aspiracji oraz pomoc w kształtowaniu planów życiowych i zawodowych,

•    organizow'anie życia społecznego dzieci i młodzieży w szkole oraz w'drażanie ich do racjonalnego spożytkowania czasu wolnego od zajęć,

•    przygotowywanie do systematycznego i samodzielnego zarazem uczenia się przez cale życie.

W celu optymalnej realizacji scharakteryzowanego wyżej zestawu zadań wskazane jest:

•    zatrudniać w zakładach kształcenia i doskonalenia nauczycieli najwyżej kwalifikowanych nauczycieli akademickich, a równocześnie doskonalić obecnie zatrudnionych,

•    rekrutować do tych zakładów możliwie najlepszych kandydatów; dlatego niezbędne jest polepszenie warunków pracy i płacy nauczycieli, co powinno osłabić negatywną dotychczas niejednokrotnie selekcję maturzystów do tej pracy,

•    eksponować w programach kształcenia nauczycieli perspektywiczne potrzeby polskiego społeczeństwa w zakresie gospodarki, życia społecznego i kultury,

•    wychowywać kandydatów' do nauczycielskiego zawodu w duchu wrażliwości na prawdę, piękno i dobro, a także na żyw'otne problemy ludzkiej egzystencji.

Dopiero w tych warunkach rozwój oświaty i szkolnictwa wyższego w Polsce będzie „pilotowany” przez system kształcenia nauczycieli, co jest niezbędne dla przyspieszenia owego rozwoju.

Podobną rolę odgrywa szkolnictwo, zwłaszcza wyższe, w stosunku do gospodarki i kultury narodowej. W tym przypadku „pilotowanie” sprowadza się nie tylko do kształcenia wysoko kwalifikowanych kadr, lecz rów'-nież - w znacznie większym niż dotychczas stopniu - do opartego na naukowych przesłankach projektowania wariantowych rozwiązań bieżących i przewidywanych problemów gospodarczych, technicznych, społecznych i kulturowych.

Te wyznaczniki zadań, treści i organizacji kształcenia nauczycieli, o których była wyżej mowa, odnoszą się głównie do immanentnych cech nauczycielskiego zawodu. Obok nich na to kształcenie wpływają również inne wyznaczniki, w tym zwdązane z występującymi we współczesnym świecie tendencjami rozwojowymi edukacji, a przede wszystkim szkolnictwa jako jej najważniejszego ogniwa.

3. Tendencje rozwojowe edukacji a kształcenie nauczycieli

Pierwszą z tych tendencji jest dążenie do upowszechnienia zinstytucjonalizowanej oświaty, poczynając od wychowania przedszkolnego, poprzez kształcenie średnie I stopnia (ośmio-, dziewdęcio- lub dziesięcioletnie, różnie w różnych krajach), a kończąc na kształceniu średnim II stopnia, zapewniającym maturę. Znamienny przejaw tej tendencji - szczególnie wyraźnej w latach tzw. eksplozji szkolnej, jakimi były lata sześćdziesiąte i pierwsza poło-w'a lat siedemdziesiątych - stanowiło również dążenie do szerszego niż kiedykolwiek udostępnienia studiów wyższych młodzieży i dorosłym.

Doniosłą konsekwencją pedagogiczną omawianej tendencji jest potrzeba rewizji dotychczasowych celów, treści i metod pracy dydaktyczno-