Laboratorium materiałoznawstwa9

118

lustro pierśoleniowe ustawione pod Kątem 45°, sKąd odbity zmienia kierunek o 90°, pada następnie na paraboloi-dalną powierzchnię lustrzaną, kierującą promienie pod dużym kątem na szlif i skupiającą je w ognisku obiektywu. Przysłona aperturowa Jest całkowicie otwarta.

Rys. 4.16. Uproszczony schemat przebiegu promieni w mikroskopie z oświetlaczem ciemnego pola

ż - żarówka, k - kondensor, p₁ -przysłona aperturowa, p₂ - przysłona do ciemnego pola, L-, i L2 -lustra, ob - obiektyw, ok - okular, sz - szlif na próbce

Należy zwrócić uwagę, że przy oświetlaczach jasnego pola światło przechodzi dwukrotnie przez obiektyw, a przy _} oświetlaczu ciemnego pola tylko jeden raz.

4.2.7.2. Obiektywy i okulary

Najważniejszymi częściami mikroskopu są zespoły soczewek zwane obiektywami i okularami.    ------

Próbkę umieszcza się wpobliżu obiektywu, a obserwujące oko przy okularze. Zadaniem obiektywu jest rozróżnienie drobnych szczegółów rysunku struktury na szlifie i utworzenie powiększonego obrazu tej struktury, a okular powiększa ten obraz.

Zespoły soczewek w okularze i obiektywie są stosowane w celu usunięcia lub zmniejszenia wad, jakie posiadają pojedyncze soczewki. Z szeregu wad obrazów optycznych powstających w soczewkach najważniejsze to: aberacja sferyczna i aberacja chromatyczna.

{Aberacja sferyczna wynika z kształtu soczewki. Pro-

L

mienie padające na soczewkę wypukłą w okolicy jej obwodu zewnętrznego są silniej załamywane niż promienie przechodzące przez część środkową soczewki (rys. 4.f?). Tworzy się w ten sposób na pewnym odcinku jakby ciągły szereg ognisk soczewek, co oczywiście wpływa na rozmazywanie obserwowanego obrazu. Aberację sferyczną usuwa się przez zestawienie soczewki wypukłej z soczewką wklęsłą o odpowiednim kształcie, ponieważ soczewki wklęsłe wykazują tę wadę w odwrotnym kierunku tj. promienie skrajne tworzą_< dalej ognisko niż promienie środkowe.

Rys. n.lg. Aberacja chromatyczna

1 - promienie świetlne załamywane przez soczewkę w okolicy jej obwodu zewnętrznego, 2 - promienie przechodzące blisko środka soczewki, F., i F₂ - odpowiednie ogniska dla promieni 1 i 2

F_f - ognisko promieni fioletowych, F_c- ognisko promieni czerwonych

Aberacja chromatyczna jest wynikiem rozszczepienia w soczewce światła białego na składowe monochromatyczne (promienie o określonej długości fali). Promienie o krótszej fali są silniej załamywane w soczewce, dlatego powstają na pewnym odcinku osi optycznej różne ogniska, dla różnych fal świetlnych (rys. 4-.18). Podobnie jak aberacja sferyczna, tak samo aberacja chromatyczna w soczewkach rozpraszających (wklęsłych) ma przebieg odwrotny niż w soczewkach skupiających (wypukłych).

Błędy aberacji chromatycznej kompensuje się przez odpowiedni dobór soczewek: wypukłej i wklęsłej oraz gatun-