lichtarski (115)

230 3. Pgmifcjt i arzylrama w pr/od»ębiofttw>«

1 Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem (inaczej: wskaźnik pokrycia obsługi długu):

(5.13)

zysk brutto + odsetki odsetki

Wskaźniki rynku kapitałowego mają zastosowanie w spółkach, a przede wszystkim tzw. spółkach publicznych, których akcje są notowane na giełdzie centralnej. Warto też zaznaczyć, że wskaźniki te stosują głównie aktualni i potencjalni akcjonariusze przedsiębiorstwa.

1. Wskaźnik zysku na jedną akcję (udział):

(5.14)

zysk netto

liczba akcji (udziałów)

określa wynik spółki w postaci zysku przypadającego na jedną akcję. 2 Wskaźnik relacji ceny do zysku na jedną akcję (P/£):

cena rynkowa jednej akcji zysk netto na jedną akcję

Jest to wskaźnik na święcie najbardziej popularny, ułatwiający przybliżoną ocenę celowości inwestowania w akcje danej spółki.

3. Wskaźnik stopy dywidendy:

(5.16)

(5.17)

dywidenda na jedną akcję x 100 cena rynkowa jednej akcji

pokazuje bezpośrednie korzyści posiadaczy akcji. 4 Wskaźnik stopy wypłat dywidendy: dywidenda na jedną akcję x 100 zysk netto na jedną akcję

Wskaźnik ten obrazuje udział dywidendy w zysku po opodatkowaniu.

5.4.6. Mierniki niefinansowe oraz łączenie finansowych i niefinansowych mierników oceny

Wyłączne bądź też przeważające stosowanie mierników finansowych w ocenie wyników działalności przedsiębiorstwa podlega coraz powszechniejszej krytyce. W uzasadnieniu wymienia się kilka przyczyn:

—    pomiar odbywa się na podstawie danych z przeszłości, w nikłym zaś stopniu uwzględnia przyszłość,

—    mierniki finansowe z natury rzeczy zajmują się zjawiskami dającymi się łatwo wycenić, mało zaś uwzględniają „miękkie^- elementy organizacji, takie jak ludzie i ich zachowania, zdolność kadry do uczenia się i nabywania nowych umiejętności, zaspokajanie potrzeb klienta czy kultura organizacyjna,

—    ponieważ mierniki finansowe w przeważającym zakresie opierają się na kosztach, często powodują konflikt między teraźniejszością a przyszłością; innymi słowy można powiedzieć, że stosowanie tych mierników powoduje dążenie do maksymalizacji bieżącego wyniku finansowego kosztem wyniku finansowego w przyszłości

Krytyka finansowych mierników oceny działalności przedsiębiorstwa ma związek z pojawieniem się nowych podejść do zarządzania przedsiębiorstwem, takich jak: kompleksowe zarządzanie jakością, zarządzanie zmianami, koncepcja organizacji uczącej się czy reenginetring. Potrzeby formułowania innych, bardziej odpowiednich mierników rodzą się także w ramach zarządzania strategicznego. Zwraca się uwagę na fakt, że przedsiębiorstwa mogą uzyskiwać dobre wyniki rzeczowe o charakterze odcinkowym a także dobre wyniki finansowe, lecz nie zapewnia to im względnie trwałej przewagi strategicznej nad konkurentami.

Nic oznacza to, że mierniki finansowe powinny zostać pominięte w ocenie działalności przedsiębiorstwa. Wyniki finansowe stanowią jeden z podstawowych celów działalności przedsiębiorstwa, z drugiej jednak strony stanowią warunek jego dalszego rozwoju, gdyż pozwalają na bardziej elastyczne i zróżnicowane motywowunic pracowników, inwestowanie, zmniejszają finansowe ryzyko działalności przedsiębiorstwa itd.

W praktyce zmniejszenie wad zastosowania mierników finansowych do oceny działalności przedsiębiorstwa można osiągnąć na dwa sposoby:

1. Stosuje się mierniki finansowe oceny (służą one wyłącznie do pomiaru), ale jako wzorzec oceny (a więc wartościowania) ustala się nic maksymalny, lecz zadowalający poziom miernika, oparty na benchmarkingu lub też z góry zaplanowany. W ten sposób można uniknąć dążenia do maksymalizacji zysku w krótkim okresie kosztem oszczędności na wydatkach (na przykład na pracach b + r, szkoleniu pracowników), które zapewniłyby rozwój przedsiębiorstwa w przyszłości

1 Obok mierników finansowych stosuje się również mierniki niefinansowc. W takim przypadku, poprzez system wyceny punktowej, możliwe jest uzyskiwanie również oceny syntetycznej, łączącej mierniki finansowe i niefinansowc.

Przykładem połączenia finansowych i nicfinansowych mierników oceny jest tzw. zintegrowana karta osiągnięć, przedstawiona przez R.S. Kapłana i D.P. Nor-tona [3]. Według nich pomiar wyników (osiągnięć) przedsiębiorstwa winien być prowadzony w czterech perspektywach: finansowej, klienta, potencjału wytwór-