lichtarski (139)

278 6. Podcjłoa dypimicsot do an»lMan prwltt^błoni *em

Sedno tej koncepcji stanowi bowiem ekonomika czasu, a zatem rozpatrywanie decyzji organizatorskich i zarządczych z punktu widzenia kosztów ze szczególnym uwzględnieniem wysokości zamrożonego kapitału obrotowego i szybkości jego obiegu. Chodzi tu bowiem o całościową optymalizację czasu realizacji zamówień klientów z punktu widzenia celów ekonomicznych przedsiębiorstwa. Oszczędność czasu (kosztów) w jednym obszarze (np. w zaopatrzeniu) może doprowadzić do wzrostu kosztów w innym obszarze (np. w produkcji) i — gdy obniżka nic równoważy wzrostu — do zwiększenia całkowitych kosztów wyrobu.

Drugi aspekt szerszego spojrzenia na czyonik czasu w koncepcji just-in-timc sprowadza się do łącznego rozpatrywania czasu, ilości, asortymentu i miejsca. Chodzi bowiem o to. aby przygotowanie (dostarczenie, wyprodukowanie) właściwego produktu miało miejsce:

—    w odpowiednim terminie (zaplanowanym przez właściwe służby czy uzgodnionym z klientem), tzn. ani za wcześnie, ani za późno,

—    w odpowiedniej ilości (ustalonej zgodnie z przyjętymi algorytmami lub z klientem), tzn. ani za mało, ani za dużo,

—    do odpowiedniego miejsca (stanowiska pracy w przedsiębiorstwie, wynikającego z przyjętej technologii czy uzgodnionego z odbiorcą-klientem).

Odnosi się to również do informacji technicznej, produkcyjnej i ekonomicznej, wykorzystywanej w procesach decyzyjnych zarządzania przedsiębiorstwem (zob. rys. 33).

Koncepcja just-in-time wywodzi się z metody sterowania produkcją kanban, która została wypracowana w japońskiej firmie Toyota w latach pięćdziesiątych. Jej idea sprowadza się do takiego organizowania i planowania produkcji, aby każda komórka w każdym momencie wytwarzała dokładnie tyle produktów, ile akurat potrzeba (szerzej zob. [6, s. 53-62]). Za cechę najbardziej charakterystyczną w tym systemie uznaje się „bezzapasową” organizację procesu wytwórczego (bez magazynów). Nie istnieją w zasadzie magazyny przedprodukcyjne, gdyż dostawy materiałów od kooperantów są zaplanowane z godzinową dokładnością Nie ma również zapasów międzyoperacyjnycb, gdyż w zasadzie można wyprodukować wszystko w każdym momencie (wtedy, kiedy trzeba) dzięki posiadanym rezerwom zdolności produkcyjnej uniwersalnych maszyn i urządzeń, łatwo i szybko prze/.brajalnych. Nie istnieje również potrzeba produkowania wyrobów finalnych „na skład” (nie są potrzebne magazyny wyrobów gotowych), gdyż zlecenia produkcyjne są ścisłe zsynchronizowane (co do terminu i ilości) z zamówieniami od klientów [2].

Systemy, które określa się obecnie mianem just-in-time, zostały opracowane w ostatnich latach w ośrodkach badawczych w Stanach Zjednoczonych i w Europie Zachodniej; choć różnią się one znacznie od swoich japońskich pierwowzorów, to ich wspólnym mianownikiem jest dążenie do minimalizacji wszelkich strat czasu w trakcie procesów wytwórczych. Za najistotniejsze uznaje się:

JUST-IN-TIME

INFORMACJA

Sprawny, szybki i racjonalny proces podejmowania decyzji

i

1

1

1

Niskie koszty, wysokie zyski, pewne dalsze zamówienia i rozwój firmy

Rys. 31 Koncepcja justin-time w procesie in/ormacyjn o-decyzyjnym i wytwórczym

*» straty z tytułu przedterminowego zgromadzenia materiałów, wcześniejszego niż planowano uruchomienia produkcji i wytworzenia wyrobu znacznie przed terminem uzgodnionym z klientem,

** straty z tytułu oczekiwania produktu (materiału, części, wyrobu) na zwolnienie stanowiska, transport, dokumentację itd.,

=» straty w procesie magazynowania, począwszy od dostawy materiałów, poprzez produkcję w toku, aż do magazynowania wyrobów gotowych, straty spowodowane niewłaściwym i zbędnym przemieszczaniem się pracowników oraz wykonywaniem niepotrzebnych czynności.

°> straty z tytułu produkcji wybrakowanej (zob. [17, s. 227]).

Literatura

[I]    Bak D- Rotwij I rola logistyki w Wielkiej Brytanii Sympozjum międzynarodowe .Praktyczne aspekty logistyki (Logiitk "91JT, Poznań 1991.

t [2] Bahowski M System produkcji ..akurat na a as". .Gospodarka Planowa* 1988 nr 6.

[3] Blaik P_ Logistyka. Warszawa: PWH 1996

[d] Dominik K-. Gurmana K: logistyka — strategiczna koncepcja planowania, kierowana l ar-gantzacji gospodarki materiałowej. .Gospodarka Materiałowa" 1991 nr 5.

[J]    Gospodarka materiałowa. Poradnik praklycsny. Praca zbiorowa pod redakcją O. Dtickas 1 S. Schótza. Warszawa- Wydawnictwo Informacji Zawodowej ALFA-WEKA Sp. z o.o. 1998.