lichtarski (170)

340 7, Pntdłłębiontwo i rynek

Pozycję monopolistyczną zdobywa podmiot gospodarczy, którego udział w rynku przekracza 80%. Pozycja dominująca ma miejsce wtedy, gdy podmiot nie spotyka się z istotną konkurencją, tj. gdy jego udział w rynku przekracza 40%.

Praktykami monopolistycznymi są działania polegające na:

1)    narzucaniu takich warunków umów, które przynoszą podmiotowi gospodarczemu — dyktującemu je z pozycji siły — nieuzasadnione korzyści;

2)    uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, nic związanego z przedmiotem umowy, którego by nic przyjęła lub nie spełniła mając zapewnioną możliwość wyboru;

3)    nabywaniu udziałów lub akcji spółek bądź majątku podmiotów gospodarczych, jeżeli skutkiem takiego nabycia mogłoby być istotne osłabienie konkurencji;

4)    łączeniu przez tę samą osobę funkcji dyrektora, członka zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w konkurujących z sobą podmiotach gospodarczych, z których co najmniej jeden posiada ponad 10% udziału w rynku.

Praktykami monopolistycznymi są również porozumienia (umowy, uzgodnienia, uchwały lub inne akty) polegające na:

1)    ustalaniu (bezpośrednio lub pośrednio) cen i zasad ich kształtowana między konkurentami w stosunkach z osobami trzecimi;

2)    podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych;

3)    ustalaniu lub ograniczaniu wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów;

4)    ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku podmiotów gospodarczych nie objętych porozumieniem;

5)    ustalaniu przez konkurentów warunków umów zawieranych z osobami trzecimi.

Za praktyki monopolistyczne uznaje się także nadużywanie pozycji dominującej na rynku, a w szczególności:

1)    przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji,

2)    podział rynków według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych,

3)    sprzedaż towarów w sposób powodujący uprzywilejowanie niektórych podmiotów gospodarczych lub innych,

4)    odmowę sprzedaży lub zakupu towarów, dyskryminującą niektóre podmioty gospodarcze przy braku alternatywnych źródeł zaopatrzenia lub zbytu,

5)    nieuczciwe oddziaływanie na kształtowanie się cen, w tym cen odsprzedaży, oraz sprzedaż poniżej kosztów własnych w celu eliminacji konkurentów.

Ustawa zakazuje stosowania wymienionych praktyk, chyba żc są one niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej i nie powodują istotnego ograniczenia konkurencji

Podmiotom gospodarczym zajmującym pozycję monopolistyczną zakazuje się również:

1)    ograniczania (mimo posiadanych możliwości) produkcji, sprzedaży lub skupu towarów prowadzącego do podwyższania cen,

2)    wstrzymywania sprzedaży towarów, prowadzącego do podwyższania cen,

3)    pobierania wygórowanych cen.

Organem egzekwującym prawo antymonopolowe jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów [5] (dawniej Urząd Antymonopolowy), podległy Radzie Ministrów. Jego prezes może utworzyć delegatury tego urzędu. Do zakresu działania urzędu należy m.in. wydawanie decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, kształtowania struktur organizacyjnych podmiotów gospodarczych oraz postanowień określających ich odpowiedzialność za zachowania niezgodne z wymienionymi zakazami

W razie stwierdzenia praktyk monopolistycznych urząd wydaje decyzję nakazującą ich zaniechanie oraz określa jego warunki. Umowy zawarte z naruszc-* nicm przepisów ustawy antymonopolowej są w całości lub odpowiedniej części nieważne. W razie zawarcia porozumienia, które godzi w interes innych pod-

-    miotów gospodarczych lub konsumentów, urząd może wydać decyzję zakazującą wykonywania tego porozumienia. Jeżeli wskutek stosowania praktyk monopolistycznych nastąpiło podwyższenie cen, może on wydać decyzję o obniżeniu ceny, a także ustalić karę pieniężną płatną do budżetu państwa.

Szczególnie istotnym uprawnieniem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest możliwość oddziaływania na kształtowanie struktur organizacyjnych podmiotów gospodarczych: w razie stwierdzenia, że podmiot gospodarczy uzyskał pozycję dominującą na rynku, może wydać decyzję nakazującą ograniczenie jego działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie oraz spółki prawa handlowego zajmujące dominującą pozycję na rynku mogą ulec podziałowi łub rozwiązaniu, jeżeli trwale ograniczają konkurencję lub ę warunki jej powstania. Jeśli przewidują one połączenie, przekształcenie lub utworzenie nowego podmiotu gospodarczego, swoją opinię musi dać Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, może on wydać decyzję zakazującą

-    (łączenia, przekształcenia lub utworzenia podmiotów gospodarczych), jeżeli w wyniku tych działań podmioty te uzyskałyby na rynku pozycję dominującą. Można

•. .się od niej odwołać do sądu antymonopolowego, którego funkcję pełni Sąd •. Wojewódzki w Warszawie.

Jak wspomniano wcześniej, ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopoli-^.Stycznym jest częścią polityki antymonopolowej państwa, na którą składają się V również akty prawne oraz przedsięwzięcia mające za zadanie likwidację dotych-s czasowych monopoli i tworzenie warunków do rozwoju konkurencji. Są to m.in.:

— ustawa o podejmowaniu działalności gospodarczej, eliminująca bariery ^Utrudniające powstawanie nowych przedsiębiorstw we wszystkich sektorach ^własności.