medsadowa8

<iin 100% nupimuiuuionyęh. Szczególnie wrażliwe no energię tego typu są narządy i tkanki, w których znajduję się liczne komórki podziałowe? a więc o dużej zdolności fizjologicznej odnowy, Należą do nich: układ krwiotwórczy (szpik kostny), gruczoły płciowe, nabłonek jelitowy, skóra, śledziona. Wtyeh-narządach powstaje pierwsza reakcja popromienna. Szybko załamuje się również mechanizm obrony immunologicznej przez zatrzymanie odnowy komórek rzędu limfocytowego. Obraz ostrej choroby popromiennej jest poprzedzony okresem zwiastunowym, a później okresem utajenia trwającym nawet kilkanaście dni.

Choroba popromienna może przybierać różną postaćuanózgową, jelitową, szpikową w zależności od przewagi ze strony jednego z wymienionych układów. Duże ją'szybkie wystąpienie choroby popromiennej bez okresu ""wstępnegoutajenia. Objawy są wówczas burzliwe — wymioty, biegunka, utrata elektrolitów i hipoal-buntmemia. Może też zaistnieć postać mózgowa, piorunuiacaz utrata przytomno-śęń śmiertelnym obrzękiem mózgu. W chorobie popromiennej zwracają uwagę objawy panćytopenii, tj. spadku liczby krwinek czerwonych, białyćTr i płytek krwi. Występuje obniżenie ciśnienia krwi, gorączka, zmiany martwicze w obrębie jamy ustnej, yy gardle, skaza krwotoczna. Znaczna część przypadkówjest śmiertelna.

Oddzielnie należy ocenić miejscowe skutki działania popromiennego jako tzw. oparzenia rentgenowskie lub radiacyjne, powstałe w wyniku naświetleń i przedawkowania radioterapeutycznego.

Rozważając szkodliwość promieniowania, należy dodatkowo zwrócić uwagę, iż rozpowszechnienie izotopów promieniotwórczych stwarza możliwość przypadkowego lub umyślnego wprowadzenia ich do organizmów. W tych przypadkach szkodliwe napromienienie rozpoczyna się od narządów wewnętrznych, a objawy mogą przybierać różny obraz (tzw. choroba popromienna wewnętrzna). Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż rozwój kosmonautyki stwarza realne zagrożenie szkodliwego działania promieniowania w przestrzeni kosmicznej (promieniowanie kosmiczne).

Oceny sądowo-lekarskie w przypadkach uszkodzeń popromiennych bywają coraz częstsze w związku z rosnącym zastosowaniem energii atomowej i rozprzestrzenieniem źródeł promieniowania. W praktyce sądowo-lekarskiej obok napromienień wypadkowych należy uwzględnić możliwość samouszkodzeń, a także użycia izotopów radioaktywnych w celach skrytobójczych. W zasadzie wszystkie tego rodzaju przypadki i związane z nimi badania powinny zostać skonsultowane ze specjalistami radioterapii i fizyki jądrowej.

4.13. Działanie wysokiej temperatury

Działanie wysokiej temperatury może mieć charakter ogólny, wyrażony np. przegrzaniem lub udarem słonecznym, lub może być działaniem miejscowym, przejawiającym się lokalnymi zmianami skórnymi (oparzenia).

4.13.1. Przegrzanie (hyperthermia) — udar cieplny

Są to zjawiska wyrażające się zaburzeniami termoregulacji. Zaburzenie polega na zachwianiu bilansu cieplnego“v\r"przypadkach, w których oddawaniu ciepła metabolicznego jest mniejsze od jego podaży. Często przegrzaniu wynika / nadmiernej izolacji skóry, np. u dzieci noszących odzież zimową w < U>|ilu| pm/n roku.

UH

^ ^ *•*

Spotyka sit; je także podczas intensywnych ćwiczeń fizycznych, ćwiczeń wojs knwych w pełnym rynsztunku w maskach gazowych w czasie upału, u ratownikńw górniczych z pełnym obciążeniem i w wysokiej temperaturze otoczenia, np. w czasie pożarów w kopalniach.

Szkodliwym czynnikiem w przypadku przegrzania jest zaburzenie bilansu elektrolitów spowodowane głównie? utratą NaC§ Mogą wówczas pojawić si*,« objawy prodromalpe: bóle izawroty growyTWynriotyrtachykardia, wzrost ciśnienia kiwi, a później pobudzenie psychoruchowe, drgawki i objawy halucynozy. W niektórych przypadkach dochodzi do niewydolności krążenia, do zwiotczenia mięśni, do zapaści naczyniowej i zgonu (udar cieplny). Badania sekcyjne w tych przypadkach mogą być ujemne lub mało charakterystyczne. Spostrzega się płynność i zastój krwi w naczyniach i narządach, wybroczyny w błonach surowi (•zyćh,'cechy obrzęku płuc i mózgu. Bezpośrednio po śmierci nptowany był wzrost lemperatury ciała do ponad 40°C.

Przypadki hlpertermii ze skutkiem śmiertelnym mogą zdarzać się także w prze biegu znieczulenia ogólnego jako wyraz podrażnienia ośrodka termoregulucjl o u.n. Powodem może być nadwrażliwość ,na leki anestetyczne obniżające próg reakcji bólowej.    j

4.13.2. Udar słoneczny    "1 ^

Przejawem ogólnego szkodliwego działania wysokiej temperatury jest również udar słoneczny, który w pojedynczych przypadkach może prowadzić do śmierci, Działa^- tte-mechanizm podrażnienia opon mózgowych w wyniku nadmiernego nasłonecznienia głoWyrWozelo wystąpić w warunkach nadmiernego nasłonecz nienia, np. na plażach. Okoliczności takie bywają względnie oczywiste, co ułatwia pełniejszą ocenę sądowo-lekarską. Badania sekcyjne w tych przypadkach przyno szą rezultaty mało charakterystyczne. Można spostrzegać przekrwienie skóry, l warzy, silne przekrwienie i obrzęk mózgowia, obrzęk z surowiczym odczynem opon miękkich (podoponowe gromadzenie się płynu). Do względnie charakterys tycznych zaliczamy obrazy histopatologiczne mózgowia z wakuolizacją i autolizą neuronów gmszkowatych (komórek Purkinjego) oraz z obecnością krwinkotoków gkołonaczyniowych w mózgowiu i rdzeniu kręgowym. Krwinkotoki te układają się wzdłuż przebiegu tętniczek.

4.13.3. Oparzenia

Polegają na miejscowym działaniu wysokiej temperatury i są zwykle następstwem w ypadków. Często są wynikiem powstania płomieni podczas pożaru w następstw ie zaprószenia ognia, wybuchów albo w razie kontaktu z gorącymi ciałami płynnymi lub stałymi (oblanie wrzątkiem, dotknięcie rozżarzonych przedmiotów). W razie pożarów może dochodzić nie tylko do oparzeń termicznych, lecz również do ./kodliwego działania ogólnego wyzwalających się gazów (CO i C0₂). Tlenek węg la (CO), jak wiadomo, działa silnie toksycznie. Jego działanie trujące i śmiertol ne może wyprzedzać odczyn oparzeniowy lub hipertermiczny. Z kolei powstawn ule dużej ilości dwutlenku węgla jest połączone ze zmniejszeniem się zawartości llonu w powietrzu i wywołuje objawy duszenia (hipoksja, anoksja). W warunkach pożarów tworzyw sztucznych może dochodzić do wyzwalania innych gazowych produktów toksycznych, np. między innymi cyjanowodoru.