P1070459 resize

100 ZBIGNIEW BUKOWSKI

Poopwnłc powrócił do tego problemu J. Pnulik**, omawiając szczegółowo znaleziska z obrębu kultury pililiskiej, które uf naszym przypadku mają istotne znaczenie. Już przy interpretacji „książęcego" grobu środ-kowodunajskiej kultury pól popielnicowych (grupa Velatice-Baierdorf) z Oćkov zwrócił uwagą na możliwość łączenia brązowych guzków (tarczek) z pełną, masywną główką i długą nóżką (nit), z okuciami drewnianych tarcz. Tenże autor na podstawie zespołu rozmaitych guzów brązowych ze skarbu ze Zvołenia-Balkżn^M. odkrytego w naczyniu, podjął próbą rekonstrukcji tarczy, pokrytej tego rodzaju elementami. Przyjmuje on, że w środku tarczy znajdował się stożkowaty, masywny guz (tzw. Phalere lub Falere). pełniący funkcją umba, wokół zaś rozlokowanych było w 5 koncentrycznych kołach szereg drobnych miseczkowatych guzów (w tym kilka większych tego samego typu) zaopatrzonych na przeciwległych krawędziach w 2 otwory; średnica tarczy wynosić mogła około 460 mm (ryc. 6). Pa ulik podkreśla jednak, że znalezisko ze Zvolenia nie jest odosobnionym. przytaczając dalszy skarb również ze Zvolenia z 35 guzkami. datowany na HaA. a następnie skarb z Klaćanova. olcr. Mu kacze-wo (nr II). zawierający 176 guzków**, oraz inne znaleziska.

Podobny skarb, zawierający niektóre guzy prawdopodobnie pochodzenia karpackiego, ujawniony został w Opavie-Katefinkach w obrębie kultury łużyckiej** i datowany jest wstępnie na młodszą epokę brązu. tj. odpowiadałby chronologicznie w. w. skarbom z kultury pi lińskiej. Ponadto w Czechach, w tym i na obszarze kultury łużyckiej, podobne guzy wystąpiły również w innych znaleziskach. Pa ulik podkreśla, że guzy te, z uwagi na wykonanie ich z bardzo cienkiej blachy, pełniły rolę nie ochrony samej tarczy, lecz zdobiły powierzchnię tarcz drewnianych lub skórzanych.

W nawiązaniu do wspomnianych wyżej znalezisk, na uwagę zasługują dwa skarby z terenu Polski. Pierwszy z Uścikówca, pow. Oborniki**, datowany co prawda dopiero na HaC, zawierał m. in. kilka guzów, uznawanych zazwyczaj za ozdoby uprzęży końskiej, lecz z uwagi na swą wy-

skiej — na pozostałej części Europy. Do poglądu tego nie ustosunkowuje się, niestety, w tej pracy, kładąc nacisk na omówienia Ich typologii 1 chronologii.

» J. Pa u 1 i k. Do< Velatice-Bttierdorjer HUgelgrab in Oćkov, „Slovcnsk& archeo-

Mgia". t. 10: 1062. s. 02 im.

“ J. P a u 11 k. Nńlez Mtov$ch puk llć z mladiei doby bromowi vo '/.vo\en&, Sludljnc Zvesti AC SAV. nr 13. Nitra 1060, s. 17 nn. I 21 ryc. 2.

** K. BfrAakovU, llromddne nćlezy z doby bromowi z uZtrmiu na pravom brthu hamuj Tisy (Zakorpatzkń oblast USRR). Studijnc Zvesti AO SAV, nr 4, Nitra 1001. S. 45 I lab. 15. C.

■ Paulik. tiolez-., s. 25 n.

** W Szafrański, Skarby brązowe z epoki wspólnoty pierwotnej (IV l V okres epoki brązowej) w Wielkopolsce, Warszawa—Wrocław 1955, S. 07 n., s. 152 nn. oraz tabu 30, nr 450 600.

Ryc. 6. Zvoleft-Balkśn (Słowacja). Rekonstrukcja tarczy kultury pillAskle) na podstawie skarbu brązowych guzków. Datowanie BD—HaA wg J. Paulika

pukłość, mogące spełniać rolę okucia np. tarczy. Natomiast pełniejszą analogię do znaleziska ze Zvolenia stanowić może inny skarb, ze Słupów, pow. Aleksandrów Kuj., również z tego samego czasu*⁴. Zawierał on szereg guzków tarczek brązowych, w tym jeden © 152 mm, mogący pełnić funkcję umba, dwa o 0 87 i 89 mm oraz 12 szt. o 0 62 ram. Wszystkie co prawda zaopatrzone były od spodu w uszka, lecz trzy j pierwsze okazy posiadały je stosunkowo duże. pozostałe zaś malutkie, nie zezwalające na przeciąganie rzemienia. Nie wymieniamy tu szeregu tarczek, których uszko na spodniej stronie wykonano przez zagięcie nita.

'* D. Durczewski, Skarby halsztackie z Wielkopolski, „PncgL Arch". t 13:

1960, s. 65 nn., 56 ryc. 50: 1, oraz 57 ryc. 52.