P1070454 resize

180 ZBIGNIEW BUKOWSKI

nie zdobionej powierzchni⁴. Wystąpiły one jednak, Jak dotąd, wyłącznic na Wyspach Brytyjskich i z kontynentu europejskiego nie są dotąd znane. jakkolwiek znaleziska bagienne z Jutlandii dostarczyły licznych tarcz, zwłaszcza drewnianych, jednakie innego typu.

Nie wchodząc w niniejszych uwagach bliżej w szczegóły stylistyczne przedstawienia całej sceny na naczyniu z Sobiejuch, wypadnie podkreślić duże podobieństwo jej z analogicznymi scenami narracyjnymi z terenu kultury wschodniopomorskiej, w mniejszym zaś stopniu z obrębu samej kultury łużyckiej. Zresztą rysunki tak postaci Jeźdźców, jak i wozów w znaleziskach tej ostatniej należą do rzadko spotykanych. Łączność z obszarem Pomorza Gdańskiego podkreśla również położenie Sobiejuch w strefie bezpośrednio przylegającej do pogranicza kultury wschodniopomorskiej.

Następne i również odosobnione znalezisko tarcz wiąże się z zachodnią peryferią kultury łużyckiej. Chodzi tu o okaz brązowy typu Ognica (Nip-

Ryc. 3. Ognica. pow. Gryfino. Brązowa tarcza typu Ognica (Nipperwiesc) z V EB (wg Ł Sprockhoffa)

pcrwiese), odkryty w miejscowości o tej nazwie w pow. Gryfino¹; liczył on 0 375 mm. Tarcza ta wykonana by¹ może techniką odlewania (?). zdobiona na powierzchni koncentrycznymi kolami, zaopatrzona była w środku w płaskie „umbo"; od wewnątrz znajdował sic przyczepiony nilami uchwyt (ryc. 3).

Tarcze typu Ognica wystąpiły ogółem w ilości 5 egzemplarzy, w tym obok wspomnianego z Pomorza Zachodniego mamy okaz z Schiphorst. Kr. Lauenburg (Holstein), oraz 3 z płd. Niemiec. W literaturze przedmiotu podkreślono pokrewieństwo tarcz tego typu z tarczami typu Herzsprung (odmiana zdobiona na powierzchni literą U), wykształconego w młodszej epoce brązu w wyniku istnienia szlaku łączącego basen M. Egejskiego z Jutlandią¹. Okazy typu Herzsprung oraz ich odmiana Ognica (gdyż nie możno jej uznać za odrębny typ) datowane są na HaB 3. tj. na VIII w. p.n.e., a być może występowały jeszcze przez VII wiek⁷. Okaz z Ognicy uznawany jest za produkt pracowni jutlandzkich i na obszarze Pomorza Zach. uznać należy za import.

W związku z nim należy jeszcze zwrócić uwagę na brązowe okucie rogu z Wismaru, odkryte w torfowisku¹, datowane na V epokę brązu Mon-telłusa. Na okuciu tym wyobrażono m. in. dwie postacie ludzkie z oszczepami i tarczami, podobnie zdobionymi wewnątrz koncentrycznymi kołami, obok zaś widnieją dwie następne, rozdzielone wizerunkiem łodzi (ryc. 4).

—', "7

Ryc. 4. Wirnnar (NRD). Scena pokrywająca brązowo okuci© rogu z V EB, przedstawiająca m. In. uzbrojone postacie wojowników (wg O. Schwonlesn)

1

   E. Sprockhoff. Zur HandelsgescMchte der gennanhehen Bronzezeit. Berlin 1930, tab. Ja i al oraz s. 11. Tamie starsza literatura I uwagi.

•    Zob. np. C o 1 c s. op. cii, s. 157, ryc. 1 — mapa. ora¹ s. 162 nn, gdzie też starsza literatura. Ostatnio B. Graslund, The Herzsprung Shield Type and Its Ortgin, Acta Archaeologlca, t. 38. K«benhavn 1967, s. 59 nn.

*J. Kostrifwskl, Pradzieje Pomorza, Wrocław—Warszawa—Kraków 1966. s- 64. datuje ją na V EB.

•    C. A. AlthIn. Studten za den bronzezeitUehen Felszeichnungen eon Skdns, t. 1, Lund 1945, a. 144 nn. I s. 147 ryc. 78.