Obraz069

utrzymania abstynencji. Dla znacznej części spośród tych, którzy nie zdecydują się na „leczenie”, być może jedynym profesjonalistą z którym się spotkają, będzie właśnie pracownik socjalny. Stąd też biorąc pod uwagę epidemiologiczny charakter problemu uzależnień w Polsce, szczególnie zaś wśród klientów pomocy społecznej, kluczowe jest, aby pracownicy socjalni posiadali wiedzę z tego zakresu oraz określone umiejętności praktycznego postępowania. Aby potrafili odpowiednio spożytkować okazję bezpośredniego kontaktu z klientami doświadczającymi różnorodnych problemów za sprawą nadużywania przede wszystkim alkoholu, ale także i innych narkotyków.

Tradycyjne podejście do kwestii uzależnień niesie ze sobą jeszcze inne implikacje dla praktyki pracy socjalnej. Otóż procedury, narzędzia oparte na dominującej w kraju koncepcji strategiczno-strukturalnej terapii uzależnień wydają się być mało użyteczne w postępowaniu samych pracowników socjalnych [zob. Mellibruda, Sobolewska-Mellibruda 2006]. Ich rola w tej konwencji sprowadza się w zasadzie do motywowania klientów, aby udali się do określonych placówek i specjalistów oraz egzekwowania udziału w programie terapeutycznym.

Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach stanowi alternatywę dla tradycyjnych nurtów terapeutycznych w obszarze uzależnień, a jego upowszechnienie z pewnością będzie sprzyjać różnicowaniu aktualnej oferty pomocowej dla osób uzależnionych od narkotyków i/lub alkoholu. Jego zwolennicy traktują osoby nadużywające lub uzależnione odmiennie, jako klientów posiadających zarówno możliwości, jak i znających sposoby na polepszenie swojej osobistej sytuacji życiowej.. Zwraca się szczególną uwagę na autonomiczną decyzję klientów dotyczącą zaprzestania kontynuowania szkodliwego zachowania. Postępowanie takie jest praktycznym urzeczywistnieniem postulatu podmiotowości poprzez traktowanie klienta jako eksperta od swojego życia. Klient uzależniony lub nadużywający substancji zmieniających nastrój jest postrzegany jako postępujący nawykowo według wzoru, który chwilowo dezorganizuje jego życie. Towarzyszy mu zarazem subiektywne przekonanie o niemożności jego przezwyciężenia i zmiany sposobu funkcjonowania. Wspomniany nawyk rozumiany jest tutaj jako swoistego rodzaju automatyzm, który rozwija się na skutek istnienia określonych potrzeb klienta [zob. Metcalf 1998]. Stąd też pomagając takim klientom warto wziąć pod uwagę poniższe wskazówki, które bywają pomocne w pracy z nimi.

Pomocne wskazówki

• Budowanie relacji opartej na szacunku dla klienta. Jednym z dobrych pomysłów służących realizacji tego postulatu jest wspomniana już wielokrotnie „rozmowa poza problemem”, pozwala na odkrywanie mocnych .Stron klienta, daje jemu także sposobność do szerszego spojrzenia na własną ^sytuację. Ponadto sprzyja nawiązaniu kontaktu z klientem, stanowi wyraz okazywania mu empatii i co ważne, wspiera poczucie jego własnych kompetencji. Umiejętności te są kluczowe dla procesu budowania i podtrzymywania motywacji klientów do zmiany [zob. Miller, Zweben, DiClemente, Rych-tarik 1995].

•    Poszukiwanie innych trudności niż problemy związane z alkoholem, czy narkotykami. Chodzi o określenie tych kwestii, w związku z który-mi klient m.oże nas prosić o pomoc.bez zbytniego oporm Postępując powoli, licząc się ze zdaniem klienta wzmacniamy poziom kooperacji. Z czasem i tak dotrzemy do problemu uzależnienia. Postępowanie takie pozostaje ^zgodnie z powszechnie akceptowanym poglądem, w myśl którego podmiotowość klienta w określaniu celu terapii, czy procesu pomocy, jest jednym z ważniejszych wskaźników przyszłego sukcesu. Z kolei przeciwnie, konfrontacja klienta z problemami nie jest efektywnym sposobem postępowania. Zazwyczaj prowadzi ona do „obronnego uzasadniania przez klienta swoich racji”. Wielu pomagaczy zachowanie takie traktuje jako oznakę zaprzeczania problemowi uzależnienia i upatruje w nim potwierdzenie postawionej diagnozy. Wszak w myśl poglądów wielu praktyków alkoholizm i narkomania to choroba zaprzeczeń. Tymczasem owo zaprzeczanie jest nie tyle imma-mentną częścią samego uzależnienia, co raczej efektem specyficznej interakcji z osobą, która próbuje klienta konfrontować, czyli przekonywać go do uznania racji pomagacza [ibid., s. 45].

•    Zrozumienie potrzeb stojących za używaniem danej substancji.. Warto pytać o ważne powody sięgania po alkohol, czy narkotyki. Innymi słowy, można pytać klienta po co to robi, co dobrego daje mu picie 1 uh.zażywanie. Postępowanie takie z jednej strony pozwala, normalizować -potrzeby TdięnTa, z drugiej zaś pokazuje gotowość pomagacza do otwartej, uczciwej jaźniowy także na temat korzyści, jakie klient czerpie z takiego postępowania. ElementJenjęsJ ważnym czynnikiem w tzw. bilansie decyzyjnym, o którym często pracownicy zapominają, koncentrując się w większym stopniu na kłopotach i trudnościach związanych z nadużywaniem substancji chemicznych.

•    Komplementowanie klienta - głównie niedyrektywne, za sprawą tzw. komplementów pośrednich. Postępowanie takie pozwala uniknąć.posądzenia przez klienta o to, że poprzez schlebianie mu i manipulacje próbuję.-my „wkraśd?_się w jego łaski. Źródeł owych komplementów możemy poszu-kiwać w tzw. wyjątkach. Chodzi o te momenty z przeszłości, ale także występujące aktualnie, kiedy klient starał się odzyskać kontrolę nad swoim życiem i zażywaniem określonej substancji. Zastanawiające jest, że zwykle pomijany całkowicie jest fakt, iż klient w trakcie rozmowy jest trzeźwy. Pcr-

137