obrazek082

7. Układ nerwowy

Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych piersiowych nie tworzą splotów. Biegną w przestrzeniach międzyżebrowych jako nerwy międzyżebrowe i unerwiają mięśnie i skórę poszczególnych segmentów.

Splot lędźwiowy (plexus lumbalis)

Powstaje z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych, od Th-12 do L-4. Służy unerwieniu mięśni i skóry brzucha i uda. Leży na tylnej ścianie jamy brzusznej, w okolicy lędźwiowej, przy kręgosłupie, między warstwami m. lędźwiowego większego. Ze splotu wychodzą następujące nerwy:

•    n. biodrowo-podbrzuszny (n. iliohypogastri-cus) - unerwia mięśnie i skórę brzucha,

•    n. biodrowo-pachwinowy (n. ilioinguinalis) - unerwia mięśnie i skórę brzucha oraz skórę w okolicy narządów płciowych zewnętrznych,

•    n. płciowo-udowy (n. genitofemoralis) - unerwia narządy płciowe zewnętrzne i mały fragment skóry uda poniżej więzadła pachwinowego,

•    n. udowy (n. femoralis) - zaopatruje mięśnie i skórę okolicy przedniej uda; po odejściu ze splotu, początkowo leży na talerzu biodrowym, na m. biodrowym, a następnie, razem z mięśniem biodrowo-lędźwiowym, przebiegając pod więzadłem pachwinowym, przechodzi na przednią stronę uda, gdzie rozdziela się na gałęzie skórne i mięśniowe;

•    n. zasłonowy (n. obturatorius) - unerwia mięśnie i skórę okolicy przyśrodkowej uda; po wyjściu ze splotu kieruje się do miednicy mniejszej, następnie przebiega w kanale zasłonowym i wchodzi między mięśnie grupy przyśrodkowej (przywodziciele), które unerwia; ponadto oddaje gałęzie dla skóry omawianej okolicy;

•    n. skórny uda boczny (n. cutaneus femoris lateralis) - po wyjściu ze splotu kieruje się na boczną stronę uda i unerwia skórę tej okolicy.

Splot krzyżowy (plexus sacralis)

Powstaje z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych, od L-5 do Co-1. Leży na powierzchni miednicznej kości krzyżowej, bocznie od otworów krzyżowych miednicznych. Nerwy wychodzące ze splotu przechodzą na stronę pośladkową miednicy przez otwór kulszowy większy i służą unerwieniu mięśni i skóry okolicy pośladkowej, tylnej uda oraz podudzia i stopy.

Ze splotu krzyżowego wychodzą następujące nerwy:

•    n. pośladkowy górny (n. gluteus superior) -unerwia mięśnie pośladkowe, średni i mały,

i/ • n. pośladkowy dolny (n. gluteus inferior) -unerwia m. pośladkowy wielki,

•    n. skórny uda tylny (n. cutaneus femoris posteriori - unerwia skórę okolicy tylnej uda,

•    n. sromowy (n. pudendus) - unerwia narządy płciowe zewnętrzne,

•    n. guziczny (n. coccygeus) - unerwia m. gu-ziczny i m. dźwigacz odbytu,

•    n. kulszowy (n. ischiadicus) - największy nerw w organizmie; zaopatruje większą część kończyny dolnej; po przejściu przez otwór kulszowy na stronę pośladkową leży na mięśniach głębokich, pokryty przez m. pośladkowy wielki; przechodzi na udo, leżąc w rynience pomiędzy guzem kulszowym i kręta-rzem większym k. udowej, i wchodzi między mięśnie grupy tylnej, które unerwia. W połowie uda dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.

N. piszczelowy («. tibialis) biegnie dalej w przedłużeniu pnia n. kulszowego, początkowo w dole podkolanowym, razem z tętnicą i żyłą podkolanową. Następnie układa się między warstwą powierzchowną i głęboką mięśni grupy tylnej goleni, wraz z t. piszczelową tylną i żyłami towarzyszącymi. Dalej, leżąc w bruździe za kostką przyśrodkową, razem z naczyniami i ścięgnami mięśni, przechodzi na podeszwę. Unerwia mięśnie i skórę tylnej strony goleni (zginacze) oraz mięśnie i skórę podeszwy.

N. strzałkowy wspólny (n. peroneus commu-nis) po odejściu od pnia n. kulszowego biegnie w okolicę głowy strzałki, gdzie rozdziela się na n. strzałkowy powierzchowny i n. strzałkowy głęboki. N. strzałkowy powierzchowny (n. peroneus superficialis) unerwia mięśnie strzałkowe (grupa boczna) oraz skórę okolicy przedniej podudzia i grzbietu stopy. N. strzałkowy głęboki (m. peroneus profundus) zaopatruje mięś-

■:-.r •

Obwodowy .układ nerwowy

nie grupy przedniej goleni i mięśnie grzbietu stopy (prostowniki).

Nerwy czaszkowe

U człowieka występuje 12 par nerwów czaszkowych.

Nerw I - nici węchowe (fila olfactoria) Receptory znajdują się w błonie śluzowej okolicy węchowej nosa. Włókna nerwowe wchodzą do jamy czaszki i kończą się w opuszce węchowej. Dalej, jako droga węchowa, biegną do ośrodków korowych, które znajdują się w okolicy hipokampa.

Nerw II - n. wzrokowy (n. opticus)

Zaczyna się w siatkówce oka i poprzez kanał wzrokowy biegnie do jamy czaszki. Tu obustronne nerwy częściowo krzyżują się i dalej jako pasma wzrokowe docierają najpierw do ośrodków podkorowych, a następnie do ośrodków korowych w płacie potylicznym.

Nerw III - n. okoruchowy (n. oculomotorius) Ma dwie części, somatyczną i przywspółczulną, rozpoczynające się w jądrach zlokalizowanych w śródmózgowiu. Unerwia większość mięśni poprzecznie prążkowanych, poruszających gałką oczną (część somatyczna), i dwa mięśnie gładkie, odpowiedzialne za zwężanie źrenicy i akomodację soczewki (część przywspółczul-na) (rys. 1.44).

Nerw IV - n. bloczkowy («. trochlearis)

Nerw ruchowy, jądro zlokalizowane w śródmózgowiu, unerwia jeden z mięśni gaiki ocznej (rys. 1.44).

Nerw V - n. trójdzielny (n. trigeminus)

Nerw mieszany, czuciowo-ruchowy, Jego jądra znajdują się w pniu mózgu. Część czuciowa, większa, bierze początek w zwoju położonym w jamie czaszki, na przedniej ścianie piramidy kości skroniowej. Od zwoju odchodzą trzy duże nerwy: oczny, szczękowy i żuchwowy. Włókna ruchowe nerwu trójdzielnego zaczynają się w jądrze ruchowym i po krótkim samodzielnym przebiegu włączają się do nerwu żuchwowego.

•    n. oczny - czuciowy, przez szczelinę oczodołową górną wchodzi do oczodołu, unerwia gałkę oczną (czucie bólu, dotyku i temperatury) oraz skórę okolicy czoła i błonę śluzową jamy nosowej.

•    n. szczękowy - czuciowy, wychodzi z jamy czaszki przez otwór okrągły; rozdziela się na nerw podoczodolowy i nerw jarzmowy; nerw podoczodołowy unerwia zęby i dziąsła szczęki, skórę powieki dolnej, policzka i wargi górnej, a nerw jarzmowy - skórę okolicy jarzmowej i częściowo skroniowej;

•    n. żuchwowy - mieszany, wychodzi z czaszki przez otwór owalny; zaraz po przejściu przez ten otwór rozdziela się na następujące gałęzie:

•    n. językowy - unerwia przednią część błony śluzowej języka (czucie bólu, dotyku i temperatury),

•    n. policzkowy - czuciowy, przeznaczony dla błony śluzowej policzka i warg ust,

•    n. uszno-skroniowy - czuciowy, unerwia małżowinę uszną i skórę okolicy skroniowej,

•    n. zębodołowy dolny - mieszany; część czuciowa unerwia zęby dolne i dziąsła oraz skórę okolicy żuchwy, a część ruchowa - niektóre mięśnie nadgnykowe,

•    gałęzie mięśniowe - dla mięśni żucia.

Nerw VI - n. odwodzący (n. abducens)

Nerw ruchowy, unerwia jeden z mięśni gałki ocznej (ryc. 1.44).

Nerw VII - n. twarzowy (n. facialis)

Nerw mieszany, składa się z części ruchowej, czuciowej i przywspólczulnej, z których każda ma odpowiednie jądro (ruchowe, czuciowe i przywspółczulne), położone w moście. W obrębie czaszki przebiega w piramidzie kości skroniowej, w kanale n. twarzowego. Część ruchowa opuszcza kanał przez otwór rylcowo--sutkowy i wchodzi do ślinianki przyusznej, gdzie rozdziela się na liczne gałęzie, przeznaczone dla mięśni mimicznych. Część przy-współczulna (wydzielnicza) tworzy nerw skalisty większy i strunę bębenkową. Ich włókna przedzwojowe kończą się w zwoju skrzydło-wo-podniebiennym i podżuchwowym, a poza-zwojowe unerwiają gruczoły błony śluzowej

135