metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym strona 19

zostano one przedstawione jako wzajemnie dopełniające się punkty widzenia dotyczące kwestii wyborów zawodowych człowieka

2. Koncepcja osobowości zawodowej Johna Hollanda

Według Johna Hollanda (1997) do poszczególnych zawodów predysponuje ludzi własna osobowość oraz wiele czynników wywodzących się z ich otoczenia. Wybór zawodu jest pochodną połączenia osobistych zainteresowań z możliwościami. jakie stwarza świat pracy. Holland wyróżnia sześć dominujących typów osobowości zawodowej i sześć odpowiadających im środowisk pracy. /. kombinacji typów dominujących powstają mieszane typy osobowości. I tak wyróżnione zostały następujące typy dominujące:

•    typ realistyczny - reprezentowany jest przez osoby, które lubią pracować z narzędziami i maszynami. Posiadają one sprawności manualne, związane z mechaniką. Określane są jako wykwalifikowane, konkretne, uzdolnione technicznie lub mechanicznie. Podejmują pracę w zawodach takich, jak na przykład mierniczy, tohiik. elektryk.

•    typ badawczy - osoby lego typu lubią w swojej pracy stykać się z abstrakcyjnymi pojęciami, lubią też tworzyć teorie. Dążą do zrozumienia otaczającego świata i poszukują prawdy. Mają zdolności matematyczne i naukowe. Określane są jako racjonalne, (wsiadają umiejętność abstrakcyjnego i analitycznego myślenia.. Podejmują pracę w zawodach między innymi takich, jak biolog, fizyk, chemik, technolog medyczny;

•    typ artystyczny - jednostki lego typu preferują zachowania kreatywne umożliwiające wyrażanie samego siebie. Lubią rozwijać pomysły i koncepcje. Posiadają zdolności artystyczne: pisarskie, muzyczne lub w innych dziedzinach sztuk pięknych. Określane są jako twórcze, o rozwiniętej wyobraźni i dużym poczuciu estetyki. Podejmują pracę w zawodach takich, jak muzyk, malarz, pisarz, dekorator wnętrz, aktor:

•    typ społeczny - osoby tego typu chcą pomagać ludziom, informować i uczyć innych. Posiadają rozwinięte umiejętności społeczne. Określane są jako współpracujące, cmpalyczne, cierpliwe. Podejmują pracę w zawodach takich, jak na przykład nauczyciel, psycholog, opiekun społeczny;

•    typ przedsiębiorczy - osoby tego typu lubią pracę z ludźmi ukierunkowaną na korzyści materialne. Posiadają umiejętności przywódcze i komunikowania się. Określane są jako energiczne, rozmowne, pewne siebie. Podejmują pracę w takich zawodach, jak na przykład akwizytor, zarządca, przedsiębiorca;

•    typ konwencjonalny - osoby tego typu preferują pracę z danymi, ich porządkowanie i strukturałi/ację. Posiadają zdolności urzędnicze i rachun

kowe. Sii okieślanc jako zorganizowane. praktyczne. ulegle. Podejmują pracę w takich zawodach, jak na przykład księgowy, kasjer. urzędnik bankowy, sekretarka.

Zróżnicowanie w zakresie preferencji zawodowych i cech osobowości jest wynikiem wpływu wielu uwarunkowań indywidualnych i społecznych. Kierunek rozwoju jednostki wyznaczają preferowane przez nią rodzaje czynności, które sprzyjają nabywaniu określonych kompetencji. Zainteresowania i kompetencje decydują o indywidualnej tendencji do określonego Sposobu myślenia, postrzegania rzeczywistości i działania w toku całego życia lak. jak lo pokazuje tabela 6.

Każdy człowiek posiada cechy każdego typu. występujące hierarchicznie, w malejącym natężeniu. Na przykład ktoś może posiadać wiele cech wspólnych z typem społecznym, w średnim stopniu odpowiadać typowi przedsiębiorczemu oraz w niewielkim stopniu przypominać pozostałe typy.

(Patrz lalu-la na stronie 20)

lypy mieszane powstają z kombinacji typów dominujących. Holland (1997) podkreśla, żc wszystkie typy są integralną częścią osobowości człowieka, a model ten nie powinien w żadnym razie sugerować istnienia tylko sześciu kategorii ludzi. Wskazuje on natomiast na istnienie 720 różnych wzorów osobowości i szerokiego repeiluaru ludzkich zachowań. Zależność pomiędzy typami obrazuje schemat s/cściokąta (schemat heksagonalny) przedstawiony na rysunku 3. Jest on wizualną piezenlacją typów osobowości oraz odpowiadających im środowisk zawodowych.

Holland opracował metody diagnostyczne takie, jak Zestaw do Smnobmlnnin -ZdS iBeauwale, Noworul. Lącala, l99Hal oraz Kwestionariusz I*referencji Zawodowych - KPZ (Nosal. Piskorz. Świątnicki. I99K). pozwalające na określenie Stopnia podobieństwa osobowości jednostek do wymienionych sześciu typów. Profil uzyskany w wyniku badania wskazuje na trzy typy. które są najbliższe osobowości badanego. Profil len Holland nazywa Koi leni Sumarycznym Jednostki. Na przykład kod sumaryczny może mieć Ibrmę HUK: pierwsza litera wskazuje na typ badawczy tlt). do którego osobowość badanego jest najbardziej podobna, litera następna wskazuje na typ realistyczny (Rj. który jest w nieco mniejszym stopniu podobny do osobowości badanego. Litera trzecia (K) oznacza typ konwencjonalny, do którego osobowość badanego jest jeszcze mniej jrodobna. Trzyliterowy kod symbolizuje złożoność rozwoju osobowościowego jednostki. Najwyższy wynik symbolizuje typ osobowości badanego, natomiast profil wyników - wzór osobowości.

Analogicznie do sześciu kategorii osobowości można wyróżnić sześć typów środowisk pracy. Zaliczamy do nich: realistyczne, badawczo, artystyczne, społo-

19