obraz0

Pulugi stworzona na obraz i podobieństwo czarownika ma odpdj wiednik w koncepcji Karei (mity o zabójstwie Karei odpowiadaj^ mitom o zabójstwie Pulugi: patrz wyżej) ^m. Ale obok tych aspekt, tów wspólnych z Pulugą, Karei ma jeden, którego Puluga ni$ posiada, a jest nim wspólnota z boginią ziemi w typowym dwu-? mianie niebo-ziemia. Tej różnicy w dziedzinie ideologicznej odpo-r wiada inna w dziedzinie obrzędowej, mianowicie brak rytuału krwi u Andamanów.    .    :

Ten podwójny brak nie jest przypadkowy, gdyż rytuał krwi przynależy organicznie do tego samego kompleksu, do którego należy bogini ziemi. W kompleksie tym figuruje również Istota Niebiańska jako dopełniający i tylko taki termin dwumianu. Poza dwumianem Istota Niebiańska jako postać pojedyncza przynależy do innego klimatu etnologicznego, do zupełnie odmiennej kultury wspólnej niegdyś Negrytom Półwyspu Malajskiego i Negrytom Wysp Andamańskich: kultury myśliwców i zbieraczy, niezmiernie archaicznej w swojej podstawowej strukturze, ale wzbogaconej o elementy i formy bardziej zaawansowane dzięki zetknięciu z kulturą azjatyckiego kontynentu. Ta złożona kultura Negrytów zmieszała się na Półwyspie Malajskim z inną kulturą, rolniczą i „matriarchalną”, co spowodowało głębokie przemiany także i w życiu religijnym Semangów (i Sakajów).

Pomaga nam to zrozumieć różnice między religią Negrytów z Półwyspu Malajskiego a religią Negrytów z Andamanów (i Filipin: patrz niżej). Negryci z Półwyspu Malajskiego (a wraz z nimi, może nawet przed nimi, Sakajowie), wystawieni są, przez swoje położenie geograficzne, na bezpośrednie wpływy wielkiego centrum kultury rolniczej i „matriarchalnej”, jakim była Indonezja —'' wpływy, które tylko pośrednio i znacznie słabiej docierały do Andamanów. Z Indonezji, oprócz bogini ziemi, przeszły może do Semangów inne jeszcze elementy, jak na przykład typowo telluryczny mityczny motyw skamienienia jako kary boskiej — motyw spotykany u Kenta Bogn i gdzie indziej ⁸⁷.

Pochodzenie Karei jest inne; reprezentuje odmienną tradycję, która z jednej strony sięga najwcześniejszych faz kultury Negrytów, z drugiej zaś wiąże się z wielkimi postaciami najwyższych Istot Niebiańskich Azji kontynentalnej, z którymi Karei ma wspólny atrybut wszystkowidzącej wszechwiedzy. Negryci z Półwyspu Malajskiego, podobnie jak Andamanie, nie znają postaci ,, Władcy zwierząt” i przynależnej mu ofiary z części mięsa upolowanej zwierzyny. Kompleks ten, typowy dla kultury ludu myśliwych, spotykamy natomiast u Negrytów z Filipin (a także gdzieniegdzie u najbardziej pierwotnych grup etnicznych Azji kontynentalnej). Jeżeli nawet Protoandamanie i Protosemangowie mieli kiedyś — co możliwe — także ów religijny kompleks „władcy zwierząt” z przynależną mu ofiarą pryncypialną, to w każdym razie owe pierwotne zwierzęce bóstwo ustąpiło później miejsca wyższemu pojęciu Istoty Niebiańskiej. Z kolei znów kult Istoty Niebiańskiej u Semangów (i Sakajów) uległ przemianie w zetknięciu z rolniczo-matriarchalną religią sąsiedniej Indonezji, ustępując miejsca dwumianowi boga niebiańskiego i tełlurycznej bogini, z przynależną im ofiarą krwi. Z zetknięcia się tych rozmaitych kompleksów kulturowych i religijnych oraz ich różnych interpretacji wynika przedziwna zawiłość i częściowe sprzeczności w wierzeniach poszczególnych szczepów Semang.

3. FILIPINY

Pojęcie Istoty Niebiańskiej spotykamy także w trzeciej grupie Negrytów, wśród mieszkańców Wysp Filipińskich ⁸⁸. Szczep Aeta z wyspy Luzon nazywa swego boga niebios Kayai, co odpowiada Karei, Kaiei Semangów; albo też Kadai, albo Katala, czy wreszcie Baya, Bayagaw lub Banagaw (Cooper, s. 38—40). Podobnie jak Karei i Puluga, tak też Istota Niebiańska szczepu Aeta mieszka w niebie, w grocie, czy też domu z kamienia (czyli właśnie w niebie: patrz wyżej, rozdz. XVIII, 1), jest sprawcą grzmotów, grzmotem przemawia, karze występki ludzi burzą lub innymi środkami meteorologicznymi (Cooper, s. 33—34): kary jej obejmują, tak jak u Andamanów i Semangów, oprócz zabójstwa, cudzołóstwa, kazirodztwa i innych grzechów seksualnych, także dręczenie lub wyszydzanie niektórych zwierząt (pijawka, osa), nieprawidłowe ćwiartowanie upolowanej zwierzyny, palenie wosku pszczelego, hałasowanie po zachodzie słońca itd. (Cooper, s. 34 i nast.). Aby oddalić burzę, zesłaną jako kara przez Istotę Niebiańską, Aetowie praktykują upuszczenie krwi z nogi, z palca itd. „U Balugów (Negrytów ze wschodniej części okręgu Bula-

299