Obraz2

roślin, gdyż mogą przechodzić w stan lotny bez utraty swoich właściwości terapeutycznych. Znajdują się głównie w liściach, pędach i korzeniach, rzadziej w kwiatach. Przypisuje się im zasadniczą rolę w naturalnej zdrowotności roślin, tj. odporności na zakażenia czynnikami chorobotwórczymi. Obecnie wiadomo, że fitoncydy zawierają tetracykliny, działają więc bakteriostatycznie i poprawiają jakość powietrza. Ilość fitoncydów wydzielanych z 1 ha przez roślinność w ciągu wegetacji przedstawia się następująco:

-    drzewostan liściasty - 2 kg/sezon,

-    las iglasty - 5 kg/sezon

-    nasadzenia jałowca - 30 kg/sezon.

W ciągu sezonu 1 km² (100 ha) 40-50-letniego lasu mieszanego zużywa 15-17 ton C0₂, a wydziela 10-13 ton 0₂.

Wpływ drzewostanów iglastych w monokulturze jest o 30% słabszy, lasy iglaste wydzielają jednak dużo więcej fitoncydów (w tym olejków eterycznych). Elementem biologicznej funkcji terenów zieleni jest oczyszczanie powietrza z zanieczyszczeń cywilizacyjnych. Łączna ilość zanieczyszczeń emitowanych przez różne źródła wynosi w Polsce 4,0-4,5 min ton/rok, w tej liczbie mieści się też wielka masa zanieczyszczeń motoryzacyjnych. Średnia ilość opadu różnych zanieczyszczeń w Polsce wynosi 160 ton/km², przy wahaniach od 0,1 w wielkoprzestrzennych parkach narodowych do 1200 ton/km² na obszarze Górnego Śląska. Oprócz tradycyjnej energetyki, głównym źródłem zanieczyszczeń jest obecnie motoryzacja. Jeden samochód w ciągu 10 lat średniej eksploatacji wydziela 3 tony tlenku węgla, 0,5 tony ciężkich węglowodorów oraz 0,5 tony siarczanów i azotanów. Ponadto produkuje kilkadziesiąt kilogramów pyłów pochodzących ze ścierania asfaltu, opon, okładzin hamulcowych i tarczy sprzęgłowych. Około 4,5 min ton tych substancji pokrywa corocznie powierzchnię kraju warstwą 6-8 mm. Zanieczyszczenia te mieszają się z glebą, częściowo rozpuszczają (siarczany, azotany), spływają z wodami gruntowymi do działów wodnych i dalej rzekami do morza, częściowo przenikają do atmosfery, ulegają też wchłanianiu przez żywe organizmy. Wiele z wymienionych substancji, może zmieniać kod genetyczny, są to więc związki potencjalnie rakotwórcze, zwłaszcza zanieczyszczenia motoryzacyjne (ciężkie węglowodory, czyli czerń węglowa i inne produkty spalania oleju napędowego w silnikach wysokoprężnych). Warto podkreślić, że 1 ha drzewostanu parkowego (liściastego) może zaabsorbować na zasadzie „przyklejania” do liści od 1,5 do 3,0 ton, a przy silnym zanieczyszczeniu środowiska nawet do 5 ton zanieczyszczeń mechanicznych (pyłu czy kurzu).

Czyste powietrze to takie, które nie zawiera CO, NH₃, NO_x oraz zanieczyszczeń cywilizacyjnych. Jeden decymetr sześcienny czystego powietrza przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym i temperaturze 0°C waży 1,2928 mg. Jeden decymetr sześcienny może być zanieczyszczony kilku-

77