obraz2 (28)

wysyła duszę na ziemię. Inne mity opowiadają, że dusze wszystkich szamanów są zebrane na jednym Drzewie: im wyżej jest gałąź, na której zawieszona jest dusza, tym silniejszy będzie szaman. Istnieją wreszcie rozliczne wierzenia odnoszące się do mistycznych związków między szamanami i ich drzewami. Każdy szaman posiada drzewo, przy którym chroni się w duchu, jeśli został pokonany w walce przez innych szamanów. Gdy drzewo zostaje ścięte, szaman umiera.

Wszystko to wskazuje, jak się nam wydaje, że drzewo szamańskie podziela prestiż Drzewa Kosmicznego, przez co może być używane przez szamana jako środek dotarcia do Środka Świata, to znaczy do samego serca rzeczywistości, życia i świętości.

Wspinanie się na drzewo prowadzi szamana syberyjskiego do Nieba. Analogiczne rytuały spotkaliśmy w kilku ceremoniach inicjacyjnych w Ameryce Południowej i Północnej (s. 97 nn., 109 nn.). Dodajmy teraz, że wspinanie się na drzewa charakteryzuje także inicjacje szamańskie kilku ludów amerykańskich. Inicjacja araukańskiej maczi zawiera rytualne wchodzenie po drzewie lub okorowanym pniu na platformę, skąd nowicjusz kieruje modlitwę do Boga. Karaibski pujai osiąga ekstatyczne wniebowstąpienie, wchodząc na platformę zawieszoną u sufitu chaty na kilku skręconych razem sznurach: odkręcając się, sznury wprawiają platformę w coraz szybszy obrót⁵³.

TECHNIKI EKSTAZY

Przytoczone przez nas przykłady pozwalają ukazać zasadnicze cechy inicjacji szamańskich, a jednocześnie zrozumieć znaczenie szamanizmu dla powszechnej historii religii. Szamana lub znachora można nazwać „specjalistą od sacrum”: osobnikiem uczestniczącym w sacrum pełniej lub dokładniej niż pozostali śmiertelnicy. Jako „wybrany” przez Istoty nadludzkie albo sam starający się zwrócić ich uwagę i pozyskać ich względy - jak to się dzieje w Ameryce Północnej - szaman jest postacią, której udaje się mieć doświadczenia mistyczne. W sferze szamanizmu sensu stricto doświadczenie mistyczne wyraża się przez udawany lub rzeczywisty trans szamana. Szaman jest ekstatykiem w całym tego słowa znaczeniu. Na poziomie .religii prymitywnych ekstaza oznacza ulecenie duszy do Nieba, jej błądzenie po ziemi lub wreszcie zejście do krain podziemnych pomiędzy zmarłych.

⁵³ Zob. odniesienia w: Szamanizm, s. 132 nn., 139.

140