Obraz02 (4)

-Prusy Wschodnie". Wytyczono ją na rubieży: Suwałki. Augustów, Grajewo, Osowiec, Wizna, dalej między Łomżą a Ostrołęką na południe od Narwi (przygotowano tu operacyjne przedmoście), następnie wzdłuż Narwi i Bu-go-Narwi do Zegrza. Stąd przebiegała skrajem podwarszawskich miejscowości, osłaniając od wschodu i południowego wschodu warszawski obszar operacyjny, i dalej ciągnęła się wzdłuż środkowej Wisły. Prace rozpoczęto z wielkim rozmachem, angażując poza licznymi jednostkami saperskimi i budowlanymi tysiące robotników cywilnych. Ogólne kierownictwo pracami inżynieryjnymi przy budowie tej pozycji oraz zgromadzeniem na niej sił zaporowych powierzono właśnie dowództwu 9 A, które nazwano grupą von Vormanna ⁵.

W wyniku prowadzonych robót powstały m.in. umocnienia Pragi, zwane przez historiografię radziecką praskim rejonem umocnionym, który odegrał określoną rolę w działaniach stron w operacyjnym obszarze Warszawy.

Grupa gen. Vormanna nie pełniła długo powierzonych jej funkcji w tyłowym obszarze Grupy Armii „Środek", gdyż ponownie objęła jako 9 Armia dowodzenie operacyjne. Pas jej obrony wyznaczony został od styku z 4 Armią Pancerną, znajdującego się na północ od Kazimierza Dolnego, do styku z 2 Armią, który był ruchomy i wytyczała go oś przebiegająca przez następujące punkty: Łuków, Kałuszyn, Radzymin, Zegrze, ujście Bugu do Narwi.

Zadanie 9 A określono następująco: „1) Obrona pozycji na Wiśle od Puław do Bugu włącznie oraz przedmości w Puławach, Dęblinie i Warszawie; 2) ześrodko-wanic grupy zaczepnej w rejonie na południowy wschód od Warszawy" ⁶.

Szef sztabu OKH, którym został w tym czasie gen. płk Heinz Guderian, oraz feldmarsz. Model wydali wiele rozkazów ściągających w trybie pośpiesznym siły i środki dla odtwarzanej 9 Armii.

W telegramie feldmarsz. Modela z 24 lipca przewidziano uzupełnienie wojsk 9 A przez oddanie jej dowództwa VIII KA(lubXX KA)z2 A. a także IV KPanc SS z podległymi im dywizjami oraz podporządkowanie kilku związków taktycznych, znajdujących się w przegrupowaniu jeszcze na zachód od Wisły.

Z powziętych decyzji wynika, że dowództwo Grupy Armii „Środek" spodziewało się głębokiego włamania wojsk radzieckich na kierunku warszawskim i dosyć wcześnie podjęło kroki zaczepnego przeciwstawiania się takiemu rozwojowi wydarzeń. Teraz czas zaczął odgrywać dużą rolę.

Pierwsze transporty przegrupowywanych związków taktycznych zaczęły

* Dalekopis gen. Vormanna z 16 lipca 1944 r. MiD WIH. t. 312. roi. 343. kl. 7917095-7917096; meldunek dzienny z 21 lipca 1944 r.. MiD WIH. kl. 7917087 - 7917088. W meldunku tym gen. Vormann podaje, żc do prac nad tzw. pozycji) Wisła - Prusy Wschodnie użyło ok. 190 lys. robotników cywilnych. Warto też pamiętać, że miano w tym celu wykorzystać mieszkańców Warszawy, których zbiórkę w liczbie 100 tys. osób zarządził 27 lipca gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer (J. Ciechanowski. Powstanie warszawskie. Warszawa 1984, s. 270).

⁰ Dalekopis feldmarsz. Modela do gen. Vormanna z 24 lipca 1944 r., MA DDR. t. WF-03/17369. roi. 9910-9911. Por. też: dziennik działań bojowych 9 Armii (dalej zwany: KTB9 A), zapis z 25 lipca 1944 r. MiD WIH. t. 312, roi. 343. kl. 7916359.

25