P1010128 (10)

Modrzew polski występuje przede wszystkim na obszarze wyżynnej części kraju (Kraina Małopolska — Góry Świętokrzyskie i okolice), na niżu zaś na odosobnionych, pojedynczych stanowiskach w Krainie Mazowiecko-Podiaskięj i Śląskiej. Na stanowiskach rozproszonych podgatunek ten występuje w całych niemal Karpatach, szczególnie zaś na Pogórzu Karpackim i w Beskidach (Beskid Niski — Dukla). Zasięg pionowy waha się od 600 m npm na południu do 150 m npm na północy.

2. Wymagania siedliskowe

Klimat

Naturalne obszary występowania modrzewi euroazjatyckich wskazują, że są to gatunki drzew związane z klimatem kontynentalnym. Modrzew występuje w położeniach wzniesionych, odsłoniętych na działanie wiatru, sprzyjających silnej transpiracji, co wpływa dobrze na jego wzrost. Ciepłe i wczesne lato, umiarkowane opady i suche powietrze są wyraźnie korzystniejsze dla modrzewia niż

okres wegetacyjny chłodny i mokry. Zdolność znoszenia dużych wahań temperatury, jak i silnych mrozów (ostre zimy lat 1928/29 i 1939/40 nie wyrządziły szkód w drzewostanach modrzewiowych, chociaż inne gatunki: jodła, buk i grab bardzo ucierpiały) potwierdza jego kontynentalny charakter (Tyszkiewicz, Ob-miński 1963). Z drugiej strony zaprzeczają temu liczne uprawy modrzewia poza granicami naturalnego areału rozsiedlenia. Modrzewie, zwłaszcza sudecki i polski, rosną dobrze w Anglii, Szkocji, Danii, Szwecji, północnej części Niemiec, w krajach nadbałtyckich, w Rosji i Ukrainie. Osiągają one tam zasobność powyżej 1000 m³/ha i wysokość około 50 m. Na tych samych natomiast obszarach inne uprawy są mało wartościowe i giną opanowane przez grzyby i raka modrzewiowego. Zdaniem Tyszkiewicza jedną z licznych przyczyn tych niepowodzeń jest wprowadzanie modrzewia nie dostosowanego klimatycznie do miejsca zakładania upraw. Wynika z tego, że modrzew wytworzył wiele odmiennych kii-matypów. Za warunek udatności upraw przyjmuje się minimum opadów w okresie wegetacyjnym, przeciętnie około 2 mm na dobę. Uprawę modrzewia mogą wykluczyć — przy odpowiednich nawet warunkach klimatycznych — stanowiska narażone na zmrozowiska lub miejsca zagłębione, utrudniające ruch mas powietrza (Tyszkiewicz, Obmiński 1963).

Światło

Modrzewie należą do najbardziej światłożądnych drzew strefy klimatu umiarkowanego. Jednakże w zależności od ekotypu (pochodzenia) i warunków siedliskowych wykazują duże zróżnicowanie. Modrzew „sudecki” jest np. mniej światłożądny niż modrzew z Alp (Materiały ETH).

Modrzew polski ma największą wśród modrzewi tolerancję i chociaż wymaga więcej światła niż sosna, to jednak mniej niż modrzew europejski czy japoński (Olaczek 1986). Do pewnego wieku modrzew polski może rozwijać się w odpowiednich warunkach siedliskowych nawet pod osłoną drzewostanu o zwarciu do 40%. Znosi dobrze ocienienie boczne i może być odnawiany zarówno na zrębach zupełnych, jak i w gniazdach dużych i małych (Graniczny 1966).

Minimum świetlne dojrzałych drzew modrzewia europejskiego wynosi 20% światła pełnego, gdy sośnie wystarcza 10%, brzozie 11%, a dębowi 4%. Odnowienie modrzewia ginie natomiast, gdy dociera do niego mniej niż 13-14% światła pełnego (tab. 3).

Szczególnie duże zapotrzebowanie na światło wykazują ekotypy z wysokich położeń alpejskich wprowadzone na niziny. W wysokich położeniach modrzew charakteryzuje się istotnie mniejszym zapotrzebowaniem na światło, ale nadal zaliczany jest do drzew światłożądnych w tych warunkach. Cecha drzewa świa-tłożądnego objawia się tym, że unika on bocznego ocienienia, a pod osłoną traci zdolność normalnego rozwoju. Taka reakcja charakteryzuje modrzew, o czym wspomniano wyżej. Nie wykształca on wtedy typowego cienistego igliwia. Dobry rozwój wykazuje wszędzie, szczególnie w niższych położeniach, gdy korona jest całkowicie uwolniona (Materiały ETH).