P1050017

Podatek od wartości dodanej jest najwydajniejszym instrumentem podali wym budżetu państwa. W 2003 r. przyniósł on 60,4 mld zł na łączną kwotę <Z| 152.1 mld zł dochodów budżetowych i blisko 135,2 mld zł dochodów podatkoąJ ogółem: zaś w 2004 f 62,3 mld zł na 156,3 mld zł dochodów budżetu państwami łem oraz 135,6 mld zł dochodów podatkowych. W projekcie budżetu państwami 2005 r. przewiduje się uzyskanie 73,7 mld zł wpływów z VAT na 174,7 mld złws^ kich dochodów budżetowych i 155,3 mld zł dochodów podatkowych. W relacji^ PKB wpływy z VAT w latach 2002-2003 wynosiły 7,4%, w 2004 r. - 7,0%, a w 2005, mają osiągnąć 7,7%.

Akcyza

Akcyza jest szczególnym podatkiem od spożycia (nakładanym np. na sól, cukier produkty tytoniowe i alkohole), jak i od produkcji (nakładanym np. na kopalin) oleje mineralne, energię elektryczną) o wyjątkowo długiej historii¹. Akcyzy różna_; się od podatków obrotowych sposobem określenia przedmiotu i podstawy opod* kowania. Podatek obrotowy ma charakter powszechny, akcyza jest zaś pobiera#' tylko od niektórych towarów. W podatkach obrotowych podstawa opodatkowani! jest wyrażona wartościowo, natomiast w przypadku akcyz może być wyrażana także ilościowo.

Podatek akcyzowy jest kolejnym po VAT najwydajniejszym źródłem dochodń budżetu państwa. W 2003 r. wpływy z tego podatku wyniosły razem 34,4 midi w 2004 r. - 38 mld zł, a w budżecie na 2005 r. przewiduje się 42,4 mld zł. Wobec niższych stawek akcyz w krajach Unii Europejskiej niż w Polsce, po przystąpieniu Polski do UE oczekiwano w 2004 r. tylko niewielkiego wzrostu wpływów z akcyz, jednak podczas gdy w relacji do PKB w 2002 r. wyniosły one 4,1%, a w 2003 r. 4,2%. U w 2004 r. osiągnęły 4,3%.

Podmiotami podatku akcyzowego są producenci i importerzy wyrobów akcyzowych, bez względu na swoją formę organizacyjno-prawną. Zapłacenie podatku akcyzowego nie zwalnia od zapłacenia - na ogólnych zasadach - podatku od towaró* i usług. Podatek akcyzowy jest wkalkulowywany przez podatnika w cenę wyrobu i dfr piero od tej wartości naliczany jest podatek od towarów i usług. Po tak wyliczonejct nie brutto towar staje się przedmiotem obrotu.

Przedmiotem podatku są wyroby i usługi wymienione w załączniku do usta*! o podatku akcyzowym. Jakkolwiek lista tych produktów obejmuje kilkadziesiąt zycji, fiskalne znaczenie dla budżetu państwa ma tylko kilka produktów: paliwa silnr kowe (wpływy w 2003 r. 15,2 mld zl i w 2004 r. 16,4 mld zł), wyroby tytonie*

(8,5 mld zł w 2003 r. i 9,3 mld zł w 2004 r.)¹⁷, wyroby alkoholowe łącznic z winem i piwem (7 mld zł w 2003 r. i 7,5 mld zł w 2004 r.), energia elektryczna (2^5 mld zł w 2003 r. i 2,6 mld zł w 2004 r.). W nomenklaturze Dyrektywy Rady UE 92/12 z 25 lutego 1992 r. są to wyroby zharmonizowane. Wszystkie pozostałe towary akcyzowe przyniosły w 2003 r. 1,2 mld zł (w tym samochody osobowe niespełna 0,7 mld zl). a w 2004 r. 2,1 mld zl (w tym samochody osobowe 1,4 mld zl)¹*. Pomijając akcyzę na samochody osobowe, w przypadku niektórych towarów koszt poboru akcyzy stawia pod znakiem zapytania ekonomiczną zasadność jej pobierania. Trzeba zarazem podkreślić, że w myśl unijnych dyrektyw obowiązek nałożenia akcyzy dotyczy tylko wyrobów zharmonizowanych. Dyrektywy UE dopuszczają objęcie akcyzą innych towarów (i usług), ale decyzja w tym zakresie należy do poszczególnych państw członkowskich. Dostosowanie polskich przepisów do dyrektyw UE wiązało się przede wszystkim z wprowadzeniem tzw. składów podatkowych, wprowadzeniem systemu zawieszania poboru akcyzy oraz wprowadzeniem procedur obrotu wyrobami akcyzowymi z podatkiem zawieszonym i podatkiem zapłaconym.

Cło

Cła są w istocie swego rodzaju podatkiem obrotowym, chociaż w polskich klasyfikacjach dochodów publicznych są klasyfikowane jako dochody nicpodatkowc. Cła są zarazem jedną z najstarszych instytucji finansowych. Pełnią trzy funkcje: fiskalną, protekcjonistyczną i cenotwórczą. Trudno się dopatrzyć jakichś uniwersalnych zasad polityki celnej państwa, a stosowanie cel jest raczej dyktowane przez ocenę sytuacji gospodarczej kraju i pojmowanie roli państwa w gospodarce. Liberalizm gospodarczy jest zaprzeczeniem gospodarczego protekcjonizmu i polega na tworzeniu obszarów o wspólnej zewnętrznej polityce celnej i ograniczaniu cci wewnątrz takiego ugrupowania. W Polsce, będącej członkiem Światowej Organizacji Handlu oraz najpierw stowarzyszonym, a od 1 maja 2004 r. pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, od wielu lat obserwuje się stały spadek przeciętnej efektywnej stawki celnej, która w 2001 r. wynosiła jeszcze 2,61%, w 2002 r. już tylko 2^5%, w 2004 r. do maja - 1,6%, a później tylko 1,25% (przy tylko około 8-proccntowym udziale importu podlegającego cłu w całości importu w tych latach). W 2003 r. dochody z ceł wyniosły 3.7 mld zł, a w 2004 r. 2,3 mld zł.

Stawki celne są ustalane zarówno ad wianem, jak i w jednostkach naturalnych, tabele celne wyróżniają stawki podstawowe (konwencyjne), obniżone, preferencyjne, specjalne itp. Dość często na podstawie międzynarodowych umów stosuje się kontyngenty bezcłowe.

¹⁷ W Traktacie Akcesyjnym Polska otrzymała okres przejściowy aa stopniową podwyżkę akcyzy aa wyroby tytoniowe do 2008 r.

¹¹ Zob. Sprawozdana z wykonania budżetu potkana » okresie od I stycznia do 31 grudom 3004 r.. Omówienie, I. I. v 86: niestety, Uzasadmentr ustawy budżetonej ma tuk 2004 po rat pierwszy od wielu lal nie zawierało informacji o przewidywanych wpływach w podstawowych grupach akcyzy, dotyczy to lak ar Uzasadnienia ustawy budżetowej na tok 2003.

tli

1

Począwszy od 2004 r. podatki akcyzowe są regulowane w Polsce odrębną ustawą (zob. IHu*¹ z dn. 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym), zgodną z obowiązującą dla wszystkich państw członkc* śkich Unii Europejskiej Dyrektywą Rady 92/12/EWG z 25 lutego 1992 r. w sprawie przepisów ogób*¹ dotyczących wyrobów podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym oraz w sprawie sktado»>^r"‘ przepływu i nadzorowania takich wyrobów.