P1200756

ZE STUDIÓW NAD CMENTARZYSKAMI 1*1 RYTUALNYMI 159

ZE STUDIÓW NAD CMENTARZYSKAMI 1*1 RYTUALNYMI 159

Ryc. 9. Przeczyć*, po w. Zawiercie, grób 824 — Grab 824 Pochówek ciałopalny jamowy o formie szkieletowego. Jama grobowa przy końcach etaiwoM kamieniami. W środkowej części jamy skupisko przepalonych kości męlrayzny w wieku około 30 lat. a w północnej szczątki nie spalonego szkieletu 8<letniego dziecka.

jcwsku*⁵. Ilość ich na poszczególnych stanowiskach była stosunkowo niewielka. Taki stan rzeczy jest być może wynikiem niezwrócenia przez badaczy uwagi na ten rodzaj grobów, skutkiem czego zostały one włączone do ogólnej grupy grobów jamowych.

Do omawianej odmiany grobów jamowych być może należałoby zaliczyć niektóre zespoły jamowe odmiany drugiej, będące pochówkami małych dzieci. Ich rozmiary i konstrukcja są bowiem analogiczne do szkieletowych grobów dziecięcych i przypuszczać można, że intencją zakładających je była budowa pochówków ciałopalnych o formie szkieletowych, dostosowanych wielkością jamy do wzrostu dziecka (ryc. 10). Ponieważ jednak intencje takie są nie do odtworzenia, wszystkie te zespoły zalicza się do grobów ciałopalnych jamowych o jamach niewielkich, prostokątnych lub owalnych.

Grubenbrandbcstaitung in der Form ainca Kórpcrgrabes. Dic Grabgrubo an den Endcn mit Steincn abgcsteckt. Im mittlcrcn Tcil der Grube einc Anhaufung von Lachcnbrand cincs ctwa 30>jAhrigsn Mannę*. im nórdlichen Tcil dic unvcrbrannten Skclettubcrrestc cincs S-jahrigca Kindem

Najciekawszą odmianę grobów ciałopalnych jamowych stanowią zespoły o formie pochówków szkieletowych. Ich jamy grobowe miały wielkość i wszystkie charakterystyczne cechy jam grobów szkieletowych. Również i układ wyposażenia był w nich analogiczny do układu w grobach inhumacyjnych, tylko że na dnach jam rozsypane były szczątki ciałopalenia, tworzące niekiedy mniej lub bardziej zwarte skupiska (ryc.

8 i 9). Ciekawe w tym kontekście są obserwacje poczynione na cmentarzyskach w Dankowie i Zbrojew-śku, pow. Kłobuck, gdzie stwierdzono, że w niektórych grobach tego typu kości spalonych czaszek złożone były w południowych częściach jam, podobnie do ich układu w grobach szkieletowych*⁴.

Groby ciałopalne o formie szkieletowych stwierdzono, jak dotąd, jedynie na cmentarzyskach w Częstochowie-Rakowic, Dankowie, ł abędach-Przyszówce, Łagiszy, Oleśnie, Piasku, Przeczycach, Świbiu i Zbro-

.o

Q ' &

0    03.

Ryc. 10. Przeczyce, pow. Zawiercie, grób 868 — Grab 868

Pochówek ciałopalny jamowy półrocznego dziecka. Narożniki jamy grobowej wyznaczają dwa kamienie i dwie ozdoby brązowe. Wielkość jamy grobowej w zestawieniu z wiekiem pochowanego w niej niemowlęcia sugeruje, iż intencją zakładających grób był pochówek o formie szkieletowego.

Brandgrubcnerab cincs halbjlhrigen Kindcs. Die Grabccken siad dureh 2 Stanc und 2 Bronzeschmuckstiickc angedeutet. Dic Grósse der Grabgrube im Zusammcnhang mit dem Altcr des daria bestatteten Kindcs Usst die Vcr-mutung na. dass man mat Absacht das Grab aa einer Kórpcrbestathangsform cinrichtete

Groby popielnicowe również nie stanowiły grupy jednolitej, zarówno pod względem usytuowania przepalonych szczątków kostnych, jak i poszczególnych elementów ich budowy. Najczęściej spotyka się tzw. groby popielnicowe czyste, w których całość szczątków ciałopalenia pomieszczono w popielnicach. Do wyjątkowych natomiast należały zespoły, gdzie obok popielnic znajdowały się w jamach resztki stosów i ewentualnie drobne przepalone kości. Jamy grobowe w zespołach popielnicowych były małe i na ogół słabo czytelne. W niektórych wypadkach obok popielnic pomieszczone też były inne naczynia - przy-

Cedl 1963, s. 175; 1966a, s. 109; 1971, s. 166.

** Szydłowska 1972, s. 184-185. 188.