S5008502

142

Ryc. 13. Zabytki wczesnołateńakie ze Wechodniej Rumunii i Związku Radzieckiego:

ęeęti (ryc. 13/14), bardzo silnie karbowany. Zbliżone okazy mają jednak też znaczny zasięg^1T.

Odrębny typ reprezentują fragment zapinki z Parkan (ryc. 13/7), Pantikapei, Tariverde (ryc. 13/3) i 2 egzemplarze z Zimnicea, które charakteryzują się nóżką zakończoną niefunkcjonalną sprężynką¹'. Jest to rzadka forma, typowa zwłaszcza dla Szampanii i Niemiec¹⁹. W strefie zachodniej pojawia się ten typ zapinek już we wczesnym stadium LT la, trwa jednak przez cały wczesny okres lateński do wczesnego stadium LT C, jak tego dowodzi ich odmiana konstrukcji ,,środkowolateńskiej’’ jeden okaz tej ostatniej odmiany znamy też z Pantikapei. Omawiane 5 okazów należy do najwcześniejszego wariantu 1 fibul z fałszywą sprężynką na nóżce, wydzielonego przez E. Sprockhoffa **. Wydaje się, że można wyróżnić wtórne centrum zapinek tego typu, powstałe w strefie pontyjskiej, poza właściwym zasięgiem kultury lateńskiej (5 okazów typu 1, okaz odmiany 3 z Pantikapei i 2 egzemplarze odmiany 4 — z Koprinki — Seuthopolis²². Obecność w tej serii 2 zapinek młodszych wersji sugeruje zbliżoną chronologię także dla okazów odmiany 1 z pon-tyjskiego, wtórnego centrum ich rozpowszechnienia, a więc datowanie ich na stadium LT B_r Zapinki z „fałszywą” sprężynką dowodzą równocześnie związków strefy pontyjskiej z odległymi centralnymi rejonami kultury lateńskiej ²³, jako że najbliższe terenowo okazy interesujących nas ich odmian znane są z Hubanova-Abadombu i Nitrianskiego Hrad-ku w południowo-zachodniej Słowacji, Bma-Malomeric na Morawach, Debelo Brdo w Bośni*⁴ i Ciumeęti w zachodniej Rumunii*⁶.

¹⁷ Por. hp. fibule ze Smolić, Kośtic, Senic w Czechach <J. Filip 1956, tabL XD 8, XL»VII 11, Lvm 16), Hurbanova-Bącherov majer na Słowacji (B. Benadik 1957a, ryc. 17/6) oraz jedną z zapinek z Govora-Sat w Oltenii (V. Zirra 1971 b, ryc. 23/2; por. też rozdział III).

'* A. K. Ambro z (1966, s. 16) przypuszcza, iż jeszcze fragmenty dwóch fibul z Olbii mogą pochodzić z egzemplarzy tego typu.

⁷⁹ Por. D. Bretz - Mahler 1959; tejże 1971, a. 19 tu, tabL 3; R Sprock-hoff 1959, s. 156 n.; K. Peschel 1972.

²⁰    E. Sprockhof f (1959, s. 156 n., tabL 38/2, 5, 6, 11, 42/8) wyróżnia je jako wariant 3 fibul tego typu. Por. też K. Peschel 1972.

²¹    E. Sprockhoff 1959, s. 156 a. Do jego listy należy dodać egzemplarz z Ciumęęti (V. Zirra 1967, ryc. 28 nr 7537), nowe, pokrewne znaleziska zachodnioeuropejskie zestawił K. Peschel (1972).

²²    Por. rozdział III.

²² Wątpliwe wydaje się bowiem, aby na powstanie omawianych fibul ze strefy Pontu mogły mieć wpływ zapinki odmiennej konstrukcji z „fałszywymi sprężynami” znane z Bośni (por. Z. Marić 1968, tabL IV 9, 10, 15, 24 i dalsze).

²⁴ E. Sprockhoff 1959, s. 156 n.; B. Benadik 1957a, ryc 15/5; J. Filip 1956, ryc. 30/2; A. Toćik 1959, ryc. 322/3; por. też K. Peachel 1972, a. 38 a, ryc 1, 10-11.

²⁹ V. Zirra 1967, ryc. 28 nr 7537.

2010/03/01 23:14