4442198337

liczba analfabetów (także z tego powodu, że odeszły do Związku Radzieckiego mniejszości narodowe zamieszkujące województwa wschodnie i południowe).

W pierwszych powojennych latach podejmowano liczne akcje zmierzające do upowszechnienia piśmienności. Jako najważniejszy wypada wymienić dekret z dnia 17 kwietnia 1946 r. o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi¹⁹. Bibliotekarze nie zasypiali gruszek w popiele i mając gotowe przedwojenne projekty organizacji sieci samorządowych bibliotek publicznych (poprawione i udoskonalone w latach okupacji) przystąpili do działania. Nauczeni smutnymi przedwojennymi doświadczeniami, przyspieszyli wyraźnie prace przygotowawcze. W kwietniu 1945 r. Józef Grycz opracował projekt ustawy bibliotecznej i przedstawił go na specjalnie w tym celu zwołanej konferencji. Wzięli w niej udział przedstawiciele Wydziału Bibliotek Ministerstwa Kultury i Sztuki, Ministerstwa Informacji i Propagandy, Ministerstwa Administracji Publicznej, przedstawiciele PPS i PPR oraz Związku Bibliotekarzy Polskich. Po uwzględnieniu zgłoszonych na konferencji poprawek w sierpniu 1945 r. projekt był rozważany przez Komisję Oświatową Krajowej Rady Narodowej.

Niewątpliwym wsparciem dla bibliotek było to, co robił twórca imperium „Czytelnika” Jerzy Borejsza. „Czytelnik” był czymś na kształt koncernu prasowego, a w jego programie działania mieściło się wydawanie książek z myślą o likwidacji niewidocznych „rogatek kulturalnych” między miastem a wsią. W 1947 r. „Czytelnik” zatrudniał 5 tys. osób. Zakładał również biblioteki i kluby czytelnicze. Jerzemu Borejszy marzyły się tłumaczenia amerykańskiej literatury, zakup nowoczesnych drukarni, ściąganie do kraju emigrantów, wydawanie tysięcy egzemplarzy gazet i czasopism oraz setek tytułów książek. To w „Czytelniku” pod kierownictwem Anieli Mikuckiej przeprowadzono pierwsze badania czytelnictwa. Wszystko to skończyło się, jak nożem uciął w 1948 r. podczas Kongresu Intelektualistów i wystąpieniu radzieckiego pisarza Konstantina Fadiejewa, który zapowiedział niedwuznacznie epokę stalinowską również

Dz. U. RP 18 czerwca 1946 r., Nr 26, poz. 163.