P1240447

^_żałcy A*t*U chodzi o <ontrnuACie kulturowo-oeadnięrą,

^3r** * ■turv łużyckie; -.rwii do wc«*snvch fas okresu lateńskiego. * w

^{I# <}°_4jCU rtiturr pdl popielnicowych kodczr sie w Hfl,. ?% to niewrtpii.

^?rłVłatotne *_a raani en i a dl* wyróżniania kultury łużyckiej od lnnveh

_póx popielnicowych, ale nie orzybliżaJ® do definicji tej oier-

^wfł€-*_i# nt;ac tuta; arbieji zebrania wszystkich dotychczasowych orób re sieni a kultury łużyckiej, nawet 2 reszta uważa*, ii byłoby to bez-jjb, iii zagadnienia w tym referacie postawionego, WDaaa Jednak ‘    ;esxcse da dwóch pozycji 2 lat ostatnich, w których należy

! -_e<*vaó podania fcUżriero określenia kultury łużyckiej. Chodzi mia-. _iel# - prace Gedir "Kultura łużycka" * 1975 r. oraz "Prahieto-^ *.•* poi Mich* t. IV z 1979 r. Właściwie można powiedzieć, że je-

____{_} v_# nedl^ dcnedl do przekonania, iż nie da ete tej kwestii no-

i 00i.nł, trzeba przyznać niełatwa próbę, określenia tero co to «_#n kultura łużycka. Autor zwrócił uwagę na różnice w traktowaniu 00-⁴»cla kultura łużycka w dotychczasowej literaturze i dalej stwierdza,

.. p_rrr;-a;e •poleki punkt widzenia na zakres terytorialny i chronolo-nernr- tero ?oje?ia. konsekwencją tero jest już stwierdzenie zakresu terytorialnego obejmującego dorzecza Odry i Wisły, a także znaczne Partie iorzecza Łaby ora* ^vorawy, Wagu, Nitry i Hronu. Wreszcie określone tostały r»=y chronologiczne od schyłku II okresu epoki brązu do począt-okresu lateńskiego. Ha sarrlnesie wypada tutaj noże podkreślić, iż podawanie ran terytorialnych i czasowych występowania kultury łużyckiej stanowi najczęstszy element określający ten zespół w większości prac, niestety przeważnie Jedyny, a uzupełniany Jeszcze tylko uwagami o jej rer.eiie, nrinr.aeh z kulturami pól popielnicowych oraz o zróżnicowaniu. f-ą to, Jak nietrudno odgadnąć, czynniki wtórne będące koneekwen-c*5 rrz :trcr! zryteriów wyróżniania kultury łużyckiej. ^v. Gedl Jednak

•    a tr- 1;? ter-7*staje 1 zmierza do bliższego określenia tej kultury. 7orr?rd2a te isr.yri jaszcze uwagami, których tu norinać nie można._J^Ó^

•    i. _iż_jęultura łużycka nie stanowiła jednolitego i jednorodnego monolitu-olUrowerc. Następnie stwierdza, iż możemy wyróżnić szerer rrup, •<t'r* t* ?a"erc uoczatku charakteryzowały sie sobi* właściwymi cechami* siezaleznle oć występowania licznych grup, które uznać możne za ogóiaohjzyckie" /to ostatnie określenie Cedl podaje w cudzysłowie/. Dale; jeszcze »acy informacje, że grupy lokalne zaliczane do kultury łużyckiej wyodrębniają sic od współczesnych sąsiadujących z nimi kultur. przv ozy* to wyodrębnianie na różnych pograniczach kształtuje sie rozmaicie. Te uwagi ^v. Gedla, które poprzedzają podana dalej charakte-ryetykę kultury łużyckiej, nie mają charakteru Porządkującego w zakręt fie teoretycznych założeń podstaw zróżnicowania kultury łużyckiej,

n*

Zastanowić sic natomiast wypada nad wyłonionymi kryteriami wyi’-. lania kultury łużyckiej ora* ich przydatnością. 11» *zbud;a wątpliwi związek z dużym zróżnicowanym kompleksem kultur pól popie:nieowych,

wyróżnianych dotychczas różnyoh grup kultury łużyckiej. Soywąt&fll-Ł ''^Z_

magn natomiast sprawa odrębności kultur.v łużyckiej jako c«ło-^coy nych kultur pól popielnicowych. Względy bodaj praktyczno nkl eroyywoły zawsze uwagę na grupy ze strefy pogranicza. Gdyby bowie? przeciwstawiać naddunajakle kultury pól popielnicowych kul turzo łużyckiej jako całości mogłoby to być porównanie tylko tak ogólne, iż praktycv.nl* nieprzydatne. Zawsze jednak musimy stanąć przed zagadnieniem czy odrębność kultury łużyckiej w stosunku do naddunajskich pól ooplelntcowych zasadniczo różna, inna od odrobnoścl poszczególnych grup lokalnych kul* tury łużyckiej, zwłaszcza gdybyśmy porównali np. grupy tarnobrzeska, u lwówecką, środkowośląską i pomorską. Czy w-takim zestawieniu nie doszli byśmy do wniosku, 11 wyżej wymienione grupy dzielą znacznie większe różnice niż fazę czy kulturę welatycka i podolską środkowoneddu-najakich pól’popielnicowych od sąsiadujących grup regionalnych kultury łużyckiej. Sądzę więc, że przydatność omawianego kryteriu- nie może odnosić się do ukazania odrębności kultury łużyckiej jako całości, a Jedynie do określenia Jej południowego pogranicza. Spełnia wiec or.o tylko funkcję pomocniczo-uzupełniającą.

Drugi element wyróżniający kulturę łużycką a Tlanowlcle jej geneza praktycznie utracił swoją aktualność od chwili gdy coraz xvraźniej badania ukazują, iż kształtowanie sie_tego zespołu dokonywało sie na niejednolitym czy też w obrębie zróżnicowanego podłoża^-kul turowego. Tonadto do kształtowania sie tej kultury nie doszło na Jednym tylko terenie jak np. dawniej sądzono na Śląsku, łużycach i przyległych obszarach Wielkopolski i Saksonii, lecz wczesne fazy tej kultury_znaxi£ są obecnie z różnych terenów.W tej sytuacji genezę kultury łużyckiej trudno uważać ze element decydujący o Jej ^rodfebnoś^ o raczej zadecydował on o iei zróżnicowaniu.

Względną wartość posiada również trzeci element wyróżniający kulturę łużycką, a więc obrządek grzebalny. Podkreślane niekiedy konsekwentne stosowanie ciałopalenia nie może być bardziej praktyczną cechą wyróżniającą od innych kultur o podobnym obrządku. Ponadto Jak wiadomo v całym rozwoju kultury łużyckiej była to tylko względna konsekwencja w tym §j§| kresie. Nie można również jako element wyróżn^!ający traktować soosÓb wyposażania.grobów, np. w większa Ilość ceramiki czy też zakładąni^ ^ tych i długotrwałych cmentarzysk. Nie można tero uczynić po pierwsza dlatego, iż nie są to jedynie cechy cmentarzysk "łużyckich*¹, * ńc re również różnice pod tym względem widoczne pomiędzy po^zcze^t^mi grupami zaliczanymi do kultury łużyckiej en bardzo znaczne, nnjorft^