25506 P1240487

kontynuuje tradycje ceramiki kultury tracinieckiej. Brak Jest tu cha-rak tery stycznego dla zachodnich odmian kultury łużyckiej ornamentu guzowego na ceramice. V kontynuacji fazy konstantynowskiej, w IV okr*. ale' epoki brązu na terenie środkowej Polaki rozwinęła się klasyczna fata podgrupy środkowo poi sklej. Charakterystyczna jo ot tu ceramika zdobiona szerokimi ukośnymi żłobkami na brzuśou. Spotyka oię też stosowanie stylizowanego ornamentu pseudoguzowego. .w cerami co widoczne tą oddziaływania stylu uradsklego i pojawiają się naczynia na pustych a ó iks er.. V f okresie epoki brązu podgrupa środkowopolska zatraciła svój odrębny charakter, a terytorium Polaki środkowej dostało się pod silny wpływ ze strony grupy górnośląsko-małopolskie.

S podgrupą środkowo poi aką graniczyła pokrewna Jej podgntfta wschód-aiowielkopolaka, która w IV okresie epoki brązu zajmowała tereny wschodniej Yielkopolski i tu Jaw. Typowe dla niej są płaskie cmentarzyska, na których groby ciałopalne popielnicowe nakryte były wspólnym brukiem kamiennym. Spotyka się też przeżywające się jeszcze zapewne do IV okresu epoki brązu starsze tradycje /pochówki szkieletowe w kurhanach a konstrukcjami kamiennymi ze Zdzienic/. We wczesnej epoce żelaza we wschodniej Yielkopolsce i na Kujawach rozwinęła aię grupa wschódnlo-wielkopolska, która jak aię wydaja nie jest powiązana genetycznie z dawniejszym osadnictwem podgrupy wschodni owiał kopo lsklę j z epoki brą-ss.

la terenie północnego Yazowsza wyodrębnia się w IV okresie epoki brązu podgrupę północnoaazowiecką. Typowe dla niej są cmentarzyska ciałopalne, na których występują rozległe bruki kamienne, pod który-ai znajdują się groby popielnicowe /Zeńbok, woj. Ciechanów/, Popielnice nakrywano m.in. pokrywami obejmującymi, co wskazuje na pewne świątki tej podgrupy ze strefą półnoonej Polski, zwłaszcza Pomorza. Orna? wiana tu podgrupa rozwijała aię jeszcze przez V okres epoki brązu, a krak jest jej dalszych śladów we wczesnej epoce żelaza.

Is wschodnim Mazowszu i w przyległych partiach Podlasia wyróżniamy podgrupę wschodniomazowięoko-podlaaką. Początki tej grupy próbuje się odnosić do schyłku III okresu epoki brązu. Wyraźniejszy jednak jej rozwój miał miejsce dopiero w IV okresie.tej epoki* Podgrupa ta . rozwijała się poprzez V okres epoki brązu, at po schyłek, okresu halsztackiego. Ludność zamieszkiwała osady otwarte /Kamionka Sadbużna/, a zmarłych składano do grobu spalonych w popielnicach lub rzadziej w grobach betpopislnlcowyoh. w epoce brązu pojawia się tu mało wyrobów brązowych /stad chronologia tej strefy jest bardzo.niepewna/, Fadal znaczenie miała obróbka krzemienia, z którego wykonywano.różne narzędzie 1 grodki strzał. We wczesnej epoce żelaza obok cmentarzysk pojawiają się też skarby wyrobów brązowych, pochodzących z obrębu gru-

„ „ohodnlowLlltopol-kleJ. Bilskie podobieństwo do attteriałńw c.ra»l«-„eb . vc..«n»j epoki kelese e Paso.... 1 Podleele wyke.oj* -yrńtnleoe _Mtt>tyal«. poal^dey górnym Bugiem 1 Styrea grupę letnlcke /Letnica. ob«. wołyński/ •

Do wschodniej Krupy kultury łużyckiej zalicza się Jeszcze podgrupy ulwóweoką. która rozwi jała się przez IV i V okresy epoki brązu nad górnym Bugiem, we wschodniej części Lubelszczyzny i na zachodnia Wołyniu. Ludność tej podgrupy stosowała zarówno szkieletowy jak 1 ciało-Pilny obrządek pogrzebowy. Ceramikę wykasuje powiązania.zarówno co do foray jek 1 motywów zdobniczych z podgrupą środkowopolzką. Dla podgrupy olwóweckiej typowe są tsw. ulwóweckle pucharki. Występują tu także gliniane figurki ptaszków, grzechotki i rogi gliniane, które wskazują na istnienie powiązać podgrupy ulwówecklej także z zachodnią połacią kultury łużyckiej, gdzie formy te zą bardziej rozpowszechnione.

Ha terenach położonych w południowo-wschodniej części Polski» głównie w dorzeosu Sanu i Wisłoki, wyróżniany grupę tarnobrzeską, która obejmowała także na lewym brzegu Wiały okolice Sandomierza, et po wschodnią część pasma Gór Świętokrzyskich. Północno-wschodnią granicę tworzyło pasmo wzniesień Roztocza. Grupa tarnobrzeska uformowała się w ciągu III okresu epoki brązu i rozwijała się aż po schyłek okresu halsztackiego lub po początki okresu lateńskiego, w rozwoju jej wyróżnia się fazę starszą, datowaną na III i na IV okresy epoki brązu.

V początkach tej fasy do dorzecza Sauu przeniknęły od wschodp, poprzez Brezę Przemyską, wpływy kultury Roua. Nieco później nz grupę tarnobrzeską oddziaływała kultura gawska z Zakarpacia. środkowa faza da-towana jest na V okres epoki brązu i zapewne też na początki wczesnej epoki żelaza. W okresie tym stanowiska omawianej grupy koncentrowały aię przy ujściu Sanu do Wisły. Pasa młodsza datowana jest na okres hilastickl D 1 być może na początki okresu lateńskiego. W fasie tej grupę tarnobrzeska dostała się w strefę wpływów kultury scytyjskiej.

⁰ czym świadczy obecność naczyń zbliżonych do rozpowszechnionyoh w obrębie kultury soytyjakiej• W okresie tym grupa tarnobrzeska wykasuje wyraźną ekspansję terytorialną ku zachodowi, zwłaszcza na lewym brzegu górnej Wiały.

Ludność grupy tarnobrzeskiej zamieszkiwała osiedla otwarte. Brak jest podstaw aby z tą grupą wiązać grodziska datowane na epokę brązu lub na wczesną epokę żelaza, znane z terenu Podkarpacia. Niemal powszechnie stosowano ciałopalny obrządek pogrzebowy. Zmarłych składano w płaskich grobach, najczęściej popielnicowych, pozbawionych jakichkolwiek konstrukcji kamiennych. Poszczególne groby składające się zazwyczaj tylko z popielnicy nakrytej misą. często były bardzo blisko siebie ustawiane i tworzą duże skupienia, być może znajdujące aię pier-

91