DSC03936 resize

32!)

Podstawy wyróżniania kultury pomorskiej

halsztackim C, jest tu zatem pewną odmiennością. W dodatku owo zjawisko zaczyna tu występować nie tylko na pokrywach (służących — jak i te przed chwilą wspomniane misy i talerze ozdobne — do nakrywania popielnic), ale i na samych popielnicach, co jest jeszcze znaczniejszą odmiennością w stosunku do schyłkowobrązowych materiałów kultury łużyckiej i to nie tylko w odniesieniu do Pomorza Wschodniego. Jak już' dowodziłem (np. T. Malinowski 1969, s. 72—73 i 152; 1979, s. 122), owe parzyste otwory - to przejaw tej samej symboliki, która najpełniej, najwyraźniej uzewnętrzniła się w popielnicach twarzowych okresu halsztackiego D oraz wczesnego i środkowego okresu lateńskiego. W zakresie tej symboliki na Pomorzu Wschodnim widać zatem granicę między różnoczasowymi materiałami archeologicznymi, lecz nie między okresem halsztackim C i okresem halsztackim D, tylko między okresem halsztackim C i poprzedzającym go V okresem epoki brązu.

Mówiąc bardziej szczegółowo o ceramice, pragnę zwócić uwagę na jeszcze jedną nowość pojawiającą się w okresie halsztackim C, mianowicie na popielnice domkowe. Nie są one znane ani wcześniej, w materiałach kultury łużyckiej, ani też w późniejszych źródłach kultury pomorskiej z okresu halsztackiego D. Są to przy tym zabytki występujące — praktycznie biorąc — wyłącznie na terenie Pomorza Wschodniego (zresztą nie we wszystkich jego rejonach) i w niewielkiej ilości egzemplarzy, co zresztą mogło być spowodowane dość powszechnym stosowaniem w tamtejszym obrządku pogrzebowym grobu skrzynkowego (T. Malinowski 1969, s. 109); jeszcze bardziej zaznaczy się to przecież w okresie halsztackim D. Otóż występowanie popielnic domkowych stanowi dość istotną odmienność między materiałami z okresu halsztackiego C a materiałami wcześniejszymi i późniejszymi. Nie może jednak umknąć naszej uwadze ta oto okoliczność, że owe zabytki są powszechnie przypisywane kulturze pomorskiej,'że to zupełnie wyjątkowo włącza się je do inwentarzy kultury łużyckiej (np. M. Gedl 1975, s. 158; B. Wiącek 1977, s. 388—389). W związku z tym jednak, że przecież w okresie halsztackim C ma być jeszcze na Pomorzu Wschodnim tylko kultura łużycka, zwolennicy łączenia popielnic domkowych z kulturą pomorską chronologię tych zabytków - bez jakiejkolwiek podstawy przesuwają nieco, na przełom okresu halsztackiego C i halsztackiego D (np. W, Hensel 1971, s. 78; 1980, s. 315; L. J. Luka 1968, s. 39 i 62 63; 1979, s. 147 i 157; B. Gediga 1979, s. 86,89 i ryc. 1), choć wspóiwystępują one zupełnie wyraźnie (nawet w obrębie tych samych grobów) z popielnicami Oczkowymi (por. B. Wiącek 1977, s. 377). W sumie można zatem stwierdzić, że argument bazujący na ceramice okresu halsztackiego C na Pomorzu Wschodnim tylko w części może być brany pod uwagę przy łączeniu