DSC03914 resize

71

Hoiwó) Mlomirików kulturowych na P*rmartu

i dals/ych przedmiotów, jak fibule, sztylety, tutulusy czy inne. Na tym samym terenie występują też importy nordyjskie, np. siekierki z tulejka, puzderka, sztylety czy miecze (J. Kostrzewski 1958, ». 26; J. Fogel 1979. s. 14 n.). Przeżywają się jeszcze naszyjniki kotnierzowate oraz diademy (K. Kersten 1958. nr 675,679.748,882). Te oatatnie dwukrotnie występują wraz z para bransolet, co jest replika wcześniejszego garnituru Bonin (J. 'Dąbrowski 1985, ryc. 5 i 17). Ten wyraźnie nordyjski charakter metali zachodniopomorskich tłumaczy się tak sytuacja geograficzna, jak i kontynuacja tradycji wcześniejszej, nie trzeba więc chyba sięgać do sugestii o docierających tu z południowej Skandynawii metalurgach (K. Rand-sborg 1972, s. 76).

Na wschodnim Pomorzu produkowano wówczas zapewne niektóre odmiany siekierek z brzegami, a w nie zidentyfikowanym ośrodku także czekany typu Nortycken odmiany wschodniej oraz szpile z tarczka spiralna z płasko rozkutego drutu (J. Dąbrowski 1968, s. 30 n., mapy 4—6).

Współcześnie występują na Pomorzu liczne formy typowe dla kultury łużyckiej, przede wszystkim szpile, łóżne inne ozdoby oraz sierpy (J. Kostrzewski 1958. s. 28 n.). Część tych wytworów była już niewątpliwie reprodukowana na miejscu (R. Kiszą 1974, s. 105 n.). Poprzez tereny kultury łużyckiej dotarło tu wiele innych przedmiotów (J. Kostrzewski 1958, s. 27 n.; J. Fogel 1979, s. 32 n.; M. Gedl 1981, s. 16), ogólnie jednak napływ brązów z obszarów położonych na południe od naszych ziem jest proporcjonalnie słabszy niż uprzednio.

Nie przeprowadzono jeszcze niestety dokładnej analizy chronologicznej metali pomorskich ze środkowej epoki brązu, nie można więc obecnie datować ściślej przebiegu zachodzących zmian. Sytuację komplikuje dodatkowo zagadnienie okresu sub-111, dostrzeganego na zachodnim Pomorzu (K. Randsborg 1972, s. 71 n.). Można sądzić, ze owo pewne opóźnienie wykrystalizowania się czystego zespołu form czwartobrązowych ma miejsce na całym Pomorzu. Wskazują na to tak pewne układy materiału (R. Kiszą 1974, s. 107 n.; M. Gedl 1981, s. 58 n.; W. Blajer 1984, s. 63), Jak i występowanie tej fazy dalej ku wschodowi (J Dąbrowski 1968, n. 137 n.). Na razie powiedzieć tylko można, iż część form lokalnych przetrwała do okresu sub-111.

Teza o występowaniu na omawianym terenie kultury łużyckiej prze/, cała środkowa epokę brązu bazuje na ceramice Należy jednak przy po mnieć, że ceramika łużycka rozchodzi się w tym czasu* na szerokie obszary kręgu nordyjskiego, bo /nanu jest nawet z Dolnej Saksonii i Danii (K H Jacob-Krłesmi 1963,a 360. ryc. 359; J. Ilransted 1902. s. 124) Przegląd dobrze datowanej ceramiki III okresu z terenu Meklemburgii pozwala stwierdzić występowanie tam prawi# wszystkich znanych