DSC03932 resize

325

Podstawy wyróżniania kultury pomorskiej

literaturze niemieckiej często z kulturą nordyjską (por. H. v. d. Boom 1081, s. 227 230). Związek zespołów pochodzących z grobów podkloszo-wych z kulturą łużycką był jeszcze bardziej akcentowany, uważano je bowiem za wynik zmieszania się elementów kultury łużyckiej z elementami wąsko pojmowanej kultury pomorskiej (por. J. Kostrzewski 1939 1948, s. 298; H. v. d. Boom 1981, s. 235 236).

Przyjęcie lokalnej genezy zespołów kultury pomorskiej z grobami skrzynkowymi na Pomorzu Wschodnim doprowadziło zresztą do powstania pewnych wahań odnośnie do tego, kiedy można już mówić o wyodrębnieniu się tej kultury. Pomijając zatem błędne datowanie tzw. fazy wielkowiejskiej jeszcze na V okres epoki brązu, przez długi czas przyjmowano, że mieści się ona w ramach okresu halsztackiego C i że to ona wyznacza początek kultury pomorskiej (por. H. v. d. Boom 1981, s. 227 229). Dopiero w początkach lat sześćdziesiątych zaczęto uważać, że materiały z okresu halsztackiego C na Pomorzu Wschodnim należy uznać za należące do kultury łużyckiej, że za wcześnie byłoby przypisywać je kulturze pomorskiej (por. H. v. d. Boom 1981, s. 233 234; L. J. Łuka 1979, s. 147—148).

W interesującym nas przypadku spotykamy się zatem z dość rzadką sytuacją, kiedy to kolejne kultury archeologiczne nie ujawniają przynajmniej we wskazanym rejonie Pomorza Wschodniego - nieciągłości, dzielących je przeskoków (por, S. Tabaczyński 1976, s. 366). Oczywiście, sprzyja to dość subiektywnemu podejściu do określania istotnych odmienności, służących wyróżnianiu owego zespołu źródeł kopalnych (por. S. Tabaczyński 1976, s. 369) pojawiającego się po kulturze łużyckiej, a nazywanego kulturą pomorską lub oznaczonego innymi jeszcze nazwami; ta sama przyczyna powoduje zresztą ponadto czasem łączne, czasem zaś rozdzielne traktowanie zespołów z grobami skrzynkowymi z jednej strony, natomiast z grobami podkloszowymi z drugiej (np. A. Gardawski 1979, s. 45).

Jak wspomniałem, nie będę obecnie ząjmował się kwestią wzajemnego stosunku zespołów „skrzynkowych” i zespołów „podkloszowych”. Przyjmując też, że źródła archeologiczne znajdowane w grobach skrzynkowych z popielnicami twarzowymi oraz na cmentarzyskach z licznym* grobami podkloszowymi prezentują bez wątpienia istotne odmienności, wyróżniające je od zespołów kultury łużyckiej schyłku epoki brązu na Pomorzu i początków epoki żelaza w innych rejonach Polski, ustosunkuję się obecnie pokrótce zwłaszcza do kwestii, czy istnieją podstawy do wcześniejszego wyróżniania kultury pomorskiej.

Otóż argumentami za zaliczaniem wschodniopomorskich materiałów z okresu halsztackiego C do kultury łużyckiej a nie do kultury pomorskiej są (L. J. Luka 1962, s. 195 i 197; 1979, s. 147    148):