P3100020

136 Polityczne i makroekonomiczne uwarunkowania...

jących i przyciągających na migrację netto, nie będzie możliwe oddzielenie oddziaływania tych zmiennych na składowe salda, czyli na wyjazdy i przy. jazdy. Sugerują oni, by posługiwać się miarami brutto i analizować niezależnie odpływ i dopływ migrantów. Kolejny problem metodologiczny wiąże się z faktem, że bardzo często nie sposób odróżnić migrantów ekonomicznych od nieekonomicznych (np. uchodźców). Jeżeli analizowany strumień bądź zasób migrantów obejmuje dużą frakcję migrantów nieekonomicznych, otrzymane wyniki mogą być obciążone błędem. Wynika to z tego, iż czynniki, których wpływ jest badany, mogą w różny sposób wpływać na zachowania osób wyjeżdżających z przyczyn zarobkowych, politycznych, rodzinnych czy innych. Z tego też powodu będę odwoływać się do danych zawierających informacje na temat celu wyjazdu i charakteru pobytu za granicą, co pozwoli wyłączyć z analizy migrantów nieekonomicznych.

Poważną komplikacją w przypadku analiz mobilności międzynarodowej jest jakość i dostępność danych statystycznych. Pod tym względem Polska nie jest wyjątkiem: dostępne dane na temat migracji Polaków są wielce niedoskonałe. Oficjalne dane odnoszą się wyłącznie do migracji osiedleńczych, co więcej, tylko takich spośród nich, które wiązały się z wymeldowaniem z pobytu stałego w kraju. Wraz z rozpadem systemu ewidencji ruchu granicznego (SERP) zniknęły możliwości szczegółowej kontroli krajów docelowych, czasu pobytu, czy motywacji osób wyjeżdżających z kraju. Dane spisowe nie umożliwiają przeprowadzenia analizy ekonometrycz-nej, gdyż nie zapewniają odpowiedniej ilości obserwacji.

W związku z tym zdecydowałem się na wykorzystanie danych pochodzących z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL). Poczynając od 1993 roku, Główny Urząd Statystyczny włączył do BAEL pytania odnoszące się do mobilności zagranicznej mieszkańców Polski. Dzięki temu badaniu dysponujemy relatywnie długim, jak na polskie warunki, szeregiem czasowym, jedynym tego typu zawierającym informacje na temat migracji zagranicznych. Model neoklasyczny zakłada, że u podłoża migracji leży zróżnicowanie warunków ekonomicznych między krajami/re-gionami zaangażowanymi w proces mobilności. W związku z tym wybrałem szereg danych odnoszących się do migracji z Polski do jednego tylko kraju docelowego, Niemiec. O wyborze tego właśnie kraju docelowego za-6. Uwarunkowania migracji z perspektywy kraju wysyłającego

137

decydowało kilka czynników. Po pierwsze, migracje do Niemiec zajmują bardzo ważne miejsce w powojennej historii społeczno-ekonomicznej Polski i wiele ich aspektów jest przedmiotem szczególnego zainteresowania w tym opracowaniu. Po drugie, niebagatelne znaczenie miały względy pragmatyczne: ze względu na stosunkowo dużą liczbę migrantów z Polski w Niemczech, wyniki BAEL można uznać za relatywnie najbardziej zadowalające²⁵.

W zbiorze BAEL znajdują się informacje na temat charakteru pobytu, dzięki czemu jest możliwe wyróżnienie osób, które podejmują za granicą prace zarobkowe. W kontekście rozważań przytoczonych powyżej nie ulega wątpliwości, że przedmiotem analizy winni być jedynie migranci ekonomiczni, a nie wszystkie osoby przebywające w Niemczech. Ostatecznie więc zmienną zależną będzie liczba migrantów zarobkowy ch, którzy w określonym przedziale czasu (kwartale) przebywali w Niemczech. Zmienność obu omawianych agregatów⁷ prezentuje rysunek 9.^>

W dalszej części rozdziału zaprezentowane zostaną wyniki analizy wpływu czynników makroekonomicznych przede wszystkim na w ielkość zasobu migrantów Niemczech, ale odwołam się również do narzędzi umożliwiających analizę o charakterze dynamicznym (strumienie migrantów). Skala zjawiska w latach 1993—2002 będzie wyjaśniana za pomocą zmiennych, które są postulowane na gruncie neoklasycznej teorii ekonomii' . Wnioski z tego modelu można streścić następująco:

²⁵ GUS nie publikuje danych odnośnie do migracji zagranicznych uz>skiwamch i BAKI-u. gdyż nie jest w stanie zapewnić ich reprezentatywności. W przypadku prezentowanej analizy kwestia ta ma drugorzędne znaczenie, gdyż jest badana wariancja zmiennej a nie jej absolutny poziom.

²⁶Ze względu na przerwę w realizacji BAEL. konieczne było oszacowanie dwóch brakujących wartości dla 1999 roku. Posłużono się modelem ekonometrycznym uwzględniającym trend i sezonowość.

²⁷ W części I podkreślono, że lepszym rozwiązaniem byłoby przyjęcie, iż badamy wpływ czynników kształtujących rozmiary potencjału migracyjnego. O tym, czy zamieni się on w rzeczywiste przepływy osób decydować mogą czynniki pozaekonomiczne (np. polityczne, jak polityka kontroli granic) lub zmienne obserwowane na poziomie indywidualnym odpowiedzialne za tzw. skłonność do mobilności. Odniesienia do tej propozycji badawczej będą powracać na marginesie interpretacji wyników badania.