P3109024

Część II. Podmioty gospodarcze

także zawarte w celu ujednolicenia norm i typów produkowanych wyrobów oraz poj głębienia specjalizacji produkcji w przedsiębiorstwach należących do kartelu, pr/ej ograniczenie ich produkcji do określonych asortymentów wyrobów.

Te wszystkie ustalenia zapewniają likwidację konkurencji między skartclizowi nymi przedsiębiorstwami, a ponieważ z zasady do porozumienia kartelowego wcho dzą największe firmy danej branży, one to dyktują ceny i warunki sprzedaży, przyi czyniając się do likwidacji konkurencji na danym rynku. Z tego właśnie powodt powstawanie karteli, zwłaszcza dotyczących porozumieli cenowych i ograniczenij produkcji, jest w wielu krajach prawnie zabronione. U nas porozumienia cenowi i inne ograniczające konkurencję są sprzeczne z przepisami antymonopolowymi.

Przykład, opec

Najbardziej znanym przykładem kartelu na świecie jest OPEC (77ie Organization of th Petroleum Exporting Countries). OPEC to organizacja państw eksporterów ropy naftowej OPEC jest stalą międzyrządową organizacją powołaną na konferencji w Bagdadzie wrześniu 1960 roku. Członkami założycielami byli: Irak, Iran, Kuwejt, Arabia Saudyjskt Wenezuela. Obecnie członkami kartelu są: Algieria, Indonezja, han, Irak, Kuwejt, Libia Nigeria. Katar. Arabia Saudyjska. ZEA i Wenezuela. Organizacja powstała, aby wyposa żyć państwa członkowskie w instrumenty prawne i wzmocnić Ich pozycję na międzyna rodowym rynku zdominowanym wówczas przez 7 dużych kompanii¹* ponadnarodowych zwanych „Siedmioma siostrami**. .Porządkowanie" rynku OPEC rozpoczął od negocjacj z tymi kompaniami. W kolejnych latach państwa członkowskie przejmowały stopniowi kontrolę nad własnym przemysłem naftowym i uzyskały decydujący głos w na świato wym rynka ropy. Obecnie kraje OPEC dostarczają ok. 409 światowej produkcji i | dają ok. 759 znanych światowych rezerw tego surowca.

Dwa razy w roku lub częściej - jeśli zachodzi taka potrzeba - ministrowie ds. ropy i ener gii krajów członkowskich spotykają się. aby zdecydować o wielkości produkcji ropy w świetle sytuacji rynkowej w przeszłości i prognoz rozwoju rynku ropy na przyszłość Konferencja ministrów OPEC jest odpowiedzialna za tworzenie polityki tej organizacji. Celem OPEC jest koordynacja i unifikacja polityki naftowej państw członkowskich aby zapewnić:

•    korzystne, satysfakcjonujące i stabilne ceny producentom ropy:

•    efektywne, tanie i regularne dostawy ropy odbiorcom (konsumentom, krajom*imporK

romk

•    odpowiedni (zadowalający) zysk z kapitału zainwestowanego w przemysł naftowy. OPEC reguluje sytuację na rynku poprzez zmniejszanie wydobycia ropy (wtedy cena rośnie) lub zwiększanie wydobycia (ceny spadają).

Bieżącą działalnością kartelu zajmuje się Sekretariat OPEC mieszczący się w siedzibie głównej organizacji. Początkowo główna siedziba OPEC ZMfdowała się w Genewie, a w 1965 roku OPEC przeniósł się nad Dunaj do Wiednia. Sekretariat OPEC zajmuje s» codzienną działalnością organizacji i jej wsparciem merytorycznym. Mii on funkcje wy konawcze. zajmuje się badaniami i analizami dotyczącymi energii, ekonomii i finansów

¹¹ Kompania - spółka, stowarzyszenie kupców powstałe najczyściej w celu prowadzenia handlu zagranic/ •ego (Maty tkmrttk fczyka polskiego. PWN. Warszawa 1993).

r[ |«ygotowujc raporty i sialy&lyki, organizuje kcminaria i konferencje prasowe. Na czele 1 Kfkrclariaiu stoi Sekretarz Generalny, który pełni funkcję dyrektora wykonawczego i ro-W prezentuje OPEC na zewnątrz.

H^KKeiuhm^nic rynku przez kartel nie jest rozwiązaniem optymalnym dla gospodarki. Dowio-T »lly lego kryzysy na rynku ropy. Najpoważniejszy „kryzys naftowy" miał miejsce w lutach f 1**73-1975 i był spowodowany świadomym działaniem OPEC. Państwa kartelu zadccydo-W wały o znacznej podwyżce cen ropy jako formy nacisku gospodarczego na państwa rn/wi ■ Olętc (głównie USA i Holandię), a także rodzą nacisku polityczno-militarnego w związku ■ # wt»jną arabsko-izraelską (tzw. wojna Jom Kippur). Ceny ropy podniesiono w odwecie za |Mimoc. jaką USA udzieliły Izraelowi.

Syndykat jest pewnego rodzaju wyższą formą umowy kartelowej. Zachowując IW| odrębność prawną i produkcyjną, przedsiębiorstwa należące do syndykatu rezy-* P*^>Hli| najczęściej z prawa do samodzielnej sprzedaży produktów. Dlatego tworzy się ^Bpólnc biuro sprzedaży syndykatu, które sprzedaje wyroby produkowane przez K hftlftiębiorstwa zrzeszooe w syndykacie, ustala jednolite ceny i warunki sprzedaży. BMMo biuro sprzedaży syndykatu występuje na zewnątrz jako samodzielny dostawca I rody odbiorcy kierują tam swe zamówienia na wyroby produkowane przez pr/.ctl-||||tlilistwa syndykatu. Biuro sprzedaży rozdziela z kolei zamówienia na poszczególne Kfl|0(h>ębiorstwa. Dostawa wyrobów następuje bezpośrednio z przedsiębiorstwa pro-.liiMąccgo do odbiorcy, rozliczenie i zaplata natomiast - za pośrednictwem biura H|n/i'tlnży. Syndykaty są tworzone w gałęziach surowcowych przemysłu ze względu W "" liiiwicjsze wprowadzenie tam standaryzacji wyrobów.

Konsorcjum jest umownym związkiem całkowicie niezależnych przedsiębiorstw K llWoi/onym w celu przeprowadzenia jednej większej operacji, jeżeli wymaga ona fmihgii/owania większego kapitału, którego nie może zgromadzić jedno przedsię-liluiHiwo. Zadania, jakie konsorcjum ma do wykonania, są zazwyczaj wyraźnie okre-llimr rzeczowo oraz w czasie i po ich wykonaniu konsorcjum ulega likwidacji. Naj-• /tyciej spotyka się konsorcja bankowe, których celem jest sfinansowanie dużych pimlsięwzięć gospodarczych lub wyemitowanie papierów wartościowych! W prze-t mylić i budownictwie tego typu związki powstają w wypadku realizacji dużych in-; Hf Mycji. dostawy kompletnych obiektów przemysłowych, budowy większych osiedli mieszkaniowych, budowy autostrad itp. Przykładem może być tu również konsor-t tłum powołane do przeprowadzenia telefonizacji kraju lub regionu^

Koncentracja przedsiębiorstw występuje wtedy, gdy partnerzy związku przedsiębiorstw tracą swą samodzielność gospodarczą na rzecz centralnego kierownictwu. I llófcmu są podporządkowani. Często rezygnują oni przy tym ze swej odrębności ■ iniwncj. Wśród zrzeszeń przedsiębiorstw utworzonych na zasadzie koncentracji r można wymienić koncern, holding, trust i fuzję.

Koncern należy do związków przedsiębiorstw tworzonych na podstawie formuły koncentracji. Jest to zrzeszenie przedsiębiorstw zachowujących swą osobowość pruw-v gą, lecz rezygnujących z rzeczywistej samodzielności gospodarczej na rzecz wspólnego kierownictwa. Niekiedy ich samodzielność może mieć charakter czysto formalny. Ulotną cechą przedsiębiorstw należących do koncernu jest ich wspólny właściciel:

■ww.wtlp.com .pl

51