P1120762 resize

chowskiego (Ryc. I). Komentarz K. Moskwy (1962. s. 322) do lego znaleziska ilustruje typowe kontrowersje:

0    1 cm

Ryc. I.Grodznko

Dolne. woj. lUruM. Gnetl i kr/cmicnu śwwdecbor-łfcśtgo z grata II. Wg K Mcwkwy (1962.

tabt.UfklO) Abb. I. Orodukł) Dolne. Wmw. Rzeszów bur Pfetbporr ans Sw iccłccbów-

rrurrurm «mGnb Nr. ll.Nadi K. Moskwa (1962. Tut. LXŁ lO>

„Znalezienie go na cmentarzysku łużyckim stwarza trochę kłopotu. Znaleziony on został wprawdzie nie w popielnicy, a obok niej (popielnica była uszkodzona - uwaga D.P.) lecz wydaje się, iż należy oq do zespołu grobu 11. Jakkolwiek materiały krzemienne i kamienne znajdowane na łużyckich cmentarzyskach najczęściej uznawano za pozostałości zniszczonych stanowisk neolitycznych, to coraz częściej można spotkać się ze zdaniem, jakoby przeżytkowe były używane jeszcze i w tej kulturze. Mnie wydaje się to słuszne".

Na cmentarzysku popielnicowym w Tr/ęsówce. woj. Rzeszów, datowanym nie wcześniej niż nu początek okresu halsztackiego, w pojedynczych grobach i popielnicach wystąpiły wióry i odlupki z krzemieni świccic-chowskicgo i jurajskiego-podkrakowskiego, surowców na tym terenie egzotycznych. Ten sam badacz w dziewięć lut później tak komentował ich obecność:

..Pełne wyjaśnienie pochodzenia tychże wyrobów jest r/cc/ą trudną. Kwestią zasadniczą jest czy przedmioty niniejsze są wytworem kultury łużyckiej, czy też znalazły się w grobach wraz z piaskiem i łączyć je należy' ze starszym, zniszczonym obiektem pradziejowym".

(K. Moskwa 1971. s. 90)

Na krzemienie natrafiono niemal we wszystkich grobach birytualnego cmentarzyska na stanowisku 17 w Nowej Hucie-Pieszowic. datowanych na IV-V okres epoki brązu, ale autor opracowania w analizie nic poświęca im ani słowa przyjmując, ii wystąpiły one nu złożu wtórnym (Rachwanicc 1980). Podobnie J. Rydzewski (1996. s. 441-442) publikując groby, co pruwda szkieletowe. związane z wczesnym osadnictwem ludności kultury łużyckiej w okolicach Krakowa, obecność krzemieni pomiędzy większymi fragmentami szkieletów znalezionymi in silu. skłonny jest tłumaczyć działalnością nornic. chociaż wśród starszych materiałów archeologicznych, stwierdzonych powyżej grobów, natrafiono tylko na jeden spatynowany odlupck krzemienny (por. też Mogiclnicka-Urbun 1997. s. 280-281).

Czy krzemienie z cmentarzysk tego okresu są zatem przypadkową domieszką w popielnicach, innych naczyniach i zespołach grobowych, czy też znalazły *»ię one w grobach jako wyraz praktykowanego rytuułu? A jeżeli rytuał. to jakie znaczenie miało, lub chociażby mogło mieć. umieszczanie tych krzemieni w grabach? Zorganizowane w 1994 r. w Warszawie sympozjum, poświęcone krzemień i urstwu epoki brązu i wczesnej epoki żelaza wykazało.

3 cm

Ryc. 2. Laski. woj. Kalisz Wybór okazów krzemiennych z cmentarzysku Wg M- Kobusiewicza

<1988. ryc. 13)

Abb. 2. Laski. Wotw. Kalisz. Einc Auswahl von I cucrstcincscmplarcn aos cmcm Cirabcrlckl. Nach M. Kobusie wieź <1988. Abb. 13)

że 84 lo pytania uzasadnione (Lech. Piotrowska red. 1997). a stanowisko minimalizujące znaczenie obróbki krzemienia w późniejszych luzach kultury łu/.yckicj (Valdc-Nowak 1988. s. 45) pozbawione jest solidniejszych podstaw. Mimo tego. sprawa obecności krzemieni w grobach okresu pól popielnicowych nic jest prosta ze względu na mnogość częściowo sprzecznych przyczyn, mogących dccytować o ich pojawianiu się (por. Gediga 1968. s. 93: Kurgan-Przybylska 1995; 1997).

Trudności związane z interpretacją inwentnrzy krzemiennych z pól popielnicowych i cmentarzysk birytualnych ilustrują najlepiej odmienne opinie na lemat okazów krzemiennych z cmentarzyska w Laskach, woj. Kalisz (Ryc. 2). W 1938 r. A. Wrzosek i M. Cwirko-Godycki (1938. s. 622-624) na podstawie obecności krzemieni w badanych przez siebie grobach popielnicowych wysu-

295