P1130675 resize

74

groty oszczepów i sierpy. Częściej nii w kulturze rmerzanowickiej występują ozdoby miedziane i wisiory z maszt, śródziemnomorskich, rzadziej natomiast paciorki z muszli rzecznych i kości. Ilość grodków w grobach strzyżewskich nie osiąga liczby spotykanej w pochówkach mierzanowickich. Natomiast procent grobów, które można by uznać za bogate, u strzyżewskich nekropolach jest większy. Ogólnie można powiedzieć, te wyposażenie grobów kultury strzyżewskiej jest bardziej urozmaicone i liczniejsze niż w kulturze miel janowickiej.

Układ darów w grobach kultury strzyżowskiej nie wykazuje jakichś specjalnych reguł. Nie dysponujemy odpowiednią ilością danych, które by umożliwiły wyodrębnienie różnicy w wyposażeniu grobów męskich i kobiecych. W Gródku Nadbużnym, gdzie udało się określić płeć 3 szkieletów z trzech pochówków strzyżewskich, nie zauważono (jak stwierdza J. Głosik 1958) pod tym względem różnic między grobami męskimi i kobiecymi.

Inwentarz kulturowy

Ceramika wykazuje niepowtarzalny charakter w zakresie form, zdobnictwa i niektórych cech technologicznych. Cztery cechy wydają się być szczególnie znamienne dla tej kultury: a) charakterystyczne zgrubienie krawędzi wylewów, b) szerokie dna stabilnych naczyń równe wylewowi, a niejednokrotnie przekraczające jego średnicę, c) gęste zdobienie odciskami sznura, zwłaszcza górnych partii naczyń, łącznie z krawędziami wylewów i to często także po ich wewnętrznej stronie, d) silne przecieranie powierzchni naczyń.

Wyróżniamy kilka podstawowych rodzajów naczyń, a w ich obrębie szereg typów i odmian. Najczęstszą formą w osadach są garnki, z których najpospolitsze mają jajowaty brzusiec i niską, lejowato rozchyloną lub prawie cylindryczną szyjkę (tabl. XXV: 10), dalej okazy beczulkowate bez szyjki, z brzegiem nachylonym do środka i wreszcie, powszechnie spotykane w materiale osadowym, garnki o esowaiym profilu z dość wysoką, niekiedy bardzo smukłą, łagodnie wychyloną szyjką (tabl. XXV: 12), które przypominają klasyczne puchary ceramiki sznurowej lub kultury trzcinieckiej. One też najczęściej mają zgrubiały i jakby skośnie ścięty brzeg z płaskimi wypustkami-uchwytami.

Bardzo charakterystyczną grupą ceramiki strzylowskiej są także amfory, zwłaszcza okazy o stosunkowo wysokiej cylindrycznej szyjce, baniastym brzuścu i dwu dużych uchach u nasady szyjki (tabl. XXIV: 1, XXV: 6). One właśnie mają specjalnie szerokie dno. Inny typ amfor, zwykle mniejszych o kulistym brzuścu, ma znacznie niższą i szerszą szyjkę oraz dwa nieduże ucha u nasady. Dalej trzeba wymienić niskie, szerokie amfory z krótką lejowato rozchyloną szyjką z czterema dość dużymi uchami u nasady (tabl. XXIV: 4). Do ostatniego wreszcie typu należą amfory o prawie niewyodrębnionej szyjce z dwoma dość dużymi uchami przy krawędzi, występujące najczęściej na Wołyniu. Ich odmianą są smuklejszc okazy również z dwoma uchami tuż przy brzegu szyjki, przypominające tzw. mieczniki kultury bodrogkereszturskicj.

Bardzo charakterystyczną formą są także wazy (tabl. XXV: 7-8) zaopatrzone w dwa (Walentynów) lub cztery (Wołajowice) ucha umieszczone przeważnie w górnej części naczynia, a czasem i na załomie brzuśca. W każdej prawie osadzie i cmentarzysku znajdowane są nieduże kubki doniczkowate lub beczulkowate, z rozchyloną, zgrubiałą krawędzią wylewu (tabl. XXV: 3-4) zaopatrzoną najczęściej w 2 przeciwległe uchwyty służące jakby do zawieszania. Oprócz tego występują różnego rodzaju kubki z uchem — wysokie lub niskie czerpokowa-te oraz misy przeważnie małe, stożkowate lub półkoliste (tabl. XXV: 9).

Zdobnictwo ceramiki kultury strzyżowskiej jest niezmiernie bogate. Wykonywano je głównie za pomocą odcisków sznurów, rzadziej rytych bruzd. Najczęściej występują gęsto obok siebie poziome odciski przeplatane liniami falistymi lub pasmami krótkich pionowych albo ukośnych kresek (tabl. XXV: 12). Te ostatnie często zamykają u dołu cały motyw, w czym również widzimy pewną analogię do sposobu zdobienia naczyń starszych faz kultury ceramiki sznurowej, jak też późniejszej kultury trzcinieckiej. Bogactwo motywów zdobniczych jesi bardzo duże (romby, jodełki, zygzaki), z tym te operuje się tam kreską prostą i linią falistą. Odciskami sznura, tworzącymi najczęściej motyw pionowy jodełki, bądź też poprzecznych kresek zdobione są zazwyczaj równic.' masywne walcowate ucha amfor lub czerpaków. Motywy zdobnicze, jak to już wspomniano wyżej, przechodzą niekiedy na wewnętrzną stronę wylewu naczynia, a niekiedy nawet pokrywają szczelnie całą zewnętrzną powierzchnię oraz dno. O wiele rzadziej stosuje się zdobnictwo plastyczne w postaci poziomych listew czy uchwytów, które zresztą nigdy nie występują samodzielnie, a w kombinacji z odciskami sznura, linii rytych lub nacięć. Są one też z reguły pokryte tymi ostatnimi.

Ceramika strzyżowska wykazuje też swoiste cechy technologiczne. Wyrabiana na ogół z gliny dość mocno schudzonej piaskiem, tłuczniem granitowym lub okruchami ceramiki jest dobrze wypalona; zwykle ma kolor szary. Ścianki są dość grube. Naczynia znajdowane w grobach wykazują na ogół słabszy wypał. Powierzchnia w iększości naczyń jest silnie przecierana, głównie zewnątrz, czasami od strony wewnętrznej, a zwłaszcza w części dolnej. Niektóre partie powierzchni zewnętrznej wykazują ślady gładzenia, chociaż ani nie jest to zjawisko pos-