P1130683 resize

$2

sznurowego) w materiale wczesnounielyaklm. Zwraca się równie! uwagę na odrębności rasowe ludności kultury pucharów dzwonowatych i najwcześniejszej luzy kultury unictyckiej na Morawach (J. Ondraóek 1967, s. 427 n.), co jeszcze bardziej osłabia pogląd o ich bezpośrednim genetycznym powiązaniu.

Biorąc to wszystko pod uwagę należy przypuszczać, że pojawienie się w dorzeczu Morawy, górnej Łaby i Odry najstarszych znalezisk kultury unictyckiej, czy tzw. protounictyckiej. było wynikiem ekspansji na ten teren określonych grup ludzkich / dorzecza środkowego Dunaju, przebiegającej równolegle w czasie z przesuwaniem się w tym samym kierunku reprezentantów tzw. kultury pucharów dzwonowutych oraz penetracją w międzyrzeczu Morawy i Wagu trzeciej z kolei grupy, tym razem o cechach schylkowosznurowych tzw. Chlo-pice-Vesele. Oczywiście pogląd ten wymugu dalszych studiów, w tym takie analiz porównawczych materiału antropologicznego.

W całym starszym okresie kultury unietyckiej, obejmującym fazy 1-1V, zmiany narastają dość powoli i dotyczą głównie form naczyń i pojawienia się nowych typów zabytków, zwłaszcza metalowych. Z prawdziwym skokiem, niemalże o charakterze jakościowym, mamy do czynienia dopiero na początku młodszego okresu, czyli w tzw. fazie klasycznej (V. Moucha 1963, 1966). Obejmuje on niemal wszystkie udokumentowane w materiale archeologicznym dziedziny kultury materialnej, społecznej i duchowej. Różnice między tzw. fazą protounie-tycką, a klasyczną są już tak duże, że niektórzy badacze zastanawiają się, czy w ogóle możemy tu mówić o jednej i tej samej kulturze. Ewolucja jest jednak, jak wspomnieliśmy, dostrzegalna. Ten właśnie fakt oraz utarta już w literaturze przedmiotu tradycja zdecydowały, że definicją kultury unictyckiej obejmuje się wszystkie wyróżnione fazy. Dopiero w klasycznej fazie rozwija się na dużą skalę produkcja metalurgiczna. Pojawiają się typowe dla kultury unietyckiej wyroby miedziane i brązowe, rozchodzące się drogą wymiany daleko poza zwarty zasięg tej kultury (H. J. Hundt 1961; E. Schubert 1973). Wytwarzano w tym czasie już nie tylko ozdoby ale i narzędzia pracy (np. siekiery), i broń (sztylety, berła sztyletowe). W grobach znajdujemy sporo efektownych przedmiotów ze złota, a także znacznie więcej bursztynowych ozdób niż we wczesnych fazach. Przypuszcza się. że osadnictwo kultury unietyckiej w południowych Czechach związane było z eksploatacją złota (V. Moucha 1963). Na niektórych terenach mnożą się skarby zawierające zestaw przedmiotów jednakowych, ale także i różnorodnych.

Cmentarzyska osiągają w tym czasie znacznie większe niż w fazach starszych rozmiary (dzieląc się na mniejsze zespoły grobów — może rodzinnych), a pochówki wykazują wyraźne zróżnicowanie co do ilości i jakości wyposażenia. Poważny ich procent nie zawiera ceramiki. Szkielety są silniej skurczone niż poprzednio, zachowując w zasadzie tę samą orientację, tzn. N-S, i układ na prawym boku. Są one odkrywane w trumnach z kłód lub w drewnianych skrzyniach, w jamach obudowanych kamieniami lub skrzyniami z płyt kamiennych. Pojawiają się pochówki dzieci w dużych nuczyniuch-pithosach (V. Moucha 1966). Na niektórych obszarach, w Turyngii, Saksonii, na Śląsku, a także w zachodniej Wiclkopolsce sypane są wielkie mogiły kryjące kamienno-drewniane komory grobowe, w których grzebano zapewne znamienitszych przedstawicieli ówczesnych wspólnot, wyposażając ich bogato w broń i cenne ozdoby.

Rejestrujemy w tym okresie również osady prawie nie znane w początkowych fazach kultury unietyckiej: występują one często na wzniesieniach lub na terasach rzecznych, niejednokrotnie mając charakter obronny.

Mimo znacznie krótszego trwania okresu rozkwitu kultury unictyckiej W stosunku do jej starszej lazy rozwojowej dysponujemy o wiele większą dla niej ilością stanowisk, i to — jak widzieliśmy — o różnym charakterze. Świadczy to zdaniem niektórych badaczy o szybkim wzroście ludności, czemu sprzyja! też szybki rozwój gospodarczy (hodow la bydła, upraw u ziemi, handel między plemienny), oparty zapewne na w prow adzeniu nowych narzędzi i zarysowującym się podziale pracy, umożliwiającym stworzenie nadwyżek produkcyjnych — stąd ożywiona wymiana handlowa.

Istnieje wiele danych za przyjęciem terenu Czech, a zwłaszcza ich części środkowej, za obszar wykrystalizowania się klasycznej kultury unietyckiej. Pozostaje do zbadania problem, w jakim stopniu jest ona rezultatem rozwoju starszego unietyckiego podłoża, a w jakim nowych impulsów z zewnątrz. Jedno jest dziś pewne, że więź z naddunajskim czy szerzej: alpcjsko-karpacko-batkańskira centrum kulturowym jest w dalszym ciągu utrzymana i że przynajmniej w wyrobach metalowych, jak też w ceramice zachodzi stała wymiana wzorów. ETekiem tego jest chociażby tworzenie się kultur mieszanych, jak np. Hurbanovo w południowej Słowacji zawierającej elementy unietyckic i kultury Kisapostag w zachodnich Węgrzech.

KULTURA UNICTYCKA W POLSCE

Wyodrębniono ją na naszym obs/ar/e w okresie międzywojennym (J. Kostrzewski 1922), chociaż należące do niej znaleziska z terenów Śląska i Wielkopolski publikowane były jeszcze znacznie wcześniej, przed l wojną światową. Zainteresowanie kulturą unietycką wzmogło się u nas wyraźnie w ostatnim okresie, na co wpłynęły