PICT5877

i* ■

rakich samych cech, które samemu się posiada (por. A. Langer. 1994, s. 8-10) Zw raca się również uwagę na takie błędy, jak błąd polegający na skłonności do odpowiedzi pozytywnej na pytania alternatywne (..tak" lub „nic") albo potwicr. dzenia powszechnie uznanych przypuszczeń (twierdzeń), czyli wyrażania swej zgody na podzielane społecznic opinie (por. W. Grcvc. I). Wen tura, 1991. s. 61 i n.).

5. Źródła błędów w ocenie

Wszelkie popełnianie błędy w ocenie mają swoje określone źródła (pot W. Laatz. 1993, s. 202 i n ). Na ogół zalicza się do nich:

—    osobliwe cechy osoby oceniającej,

—    warunki i sytuacje, w jakich dokonuje się oceny.

—    sposoby szacowania.

Osobliwe cechy osoby oceniającej

Na osobiste cechy osoby oceniającej, które w niemałym stopniu przyczyniają się do popełniania przez nią błędów przy ocenie, składają się tn.in. jej niedomagania w koncentracji uwagi oraz w poprawnym spostrzeganiu i zapamiętaniu tego, co jest istotne z punktu widzenia przeprowadzanych badań. Źródłem takich błędów mogą być też przeróżne inne cechy charakterystyczne dla osób oceniających lub brak u nich niektórych cech sprzyjających trafności i rzetelności oceniania. Tego rodzaju cechy ujawnione zostały w wyniku licznych badań z zastosowaniem skal ocen. Zestawienia ich dokonał J.P. Guilford (1954, 294-296).Oto niektóre właściwości osób dokonujących oceny:

—    Na ogół osoby te różnią się pod względem zdolności oceniania innych, ale nic przysługuje im nic takiego, co można by nazwać ogólną zdolnością oceniania.

—    Dawane przez nich oceny są zazwyczaj zróżnicowane, ponieważ obserwują innych w różnych warunkach i sytuacjach.

—    Osoby oceniające przeważnie przeceniają siebie odnośnie większości cech, a nic doceniają się tylko pod względem niektórych cech.

—    Nie zawsze też doceniają się pod względem cech świadczących o nich korzystnie.

—    Niektóre osoby przeceniają się pod względem wszystkich occnianyd u siebie cech, inne zaś żadnej z nich u siebie nic doceniają.

—    Mężczyźni są łagodniejsi w swych ocenach niż kobiety.

100

Istnieje tendencja do przeceniania przedstawicieli własnej płci w porównaniu z przedstawicielami płci przeciwnej.

-    - Rodzice / reguły przeceniają swoje dzieci, lecz mogą nic doceniać dzieci o wyjątkowych cechach.

—    Oceny wyrażane w poczuciu pewności siebie są dużo bardziej rzetelne, niż oceny podawane bez przekonania o ich słuszności.

Osoby oceniające stosują różne kryteria oceny w stosunku do tej samej

cechy.

Ponadto zwraca sic uwagą m in. na to. że pewne cechy łatwiej ocenia sią niż inne. Podkreśla sią również, że w przypadku niektórych cech istnieje duża zgodność ocen. gdy tymczasem odnośnie do innych cech brak takiej zgodności. Mówi sią również o bardziej lub mniej rzetelnych ocenach w zależności od rodzaju ocenianych cech

Warunki i sytuacje towarzyszące ocenianiu

Niemały wpływ na błądne ocenianie mają warunki i sytuacje, w jakich dokonuje sią określonych spostrzeżeń i ocen. Tak np. łatwiej o błądy przy ocenie w warunkach dobrej - niż złej — widoczności i słyszalności albo w sytuacjach, w których obserwator nic ma możliwości natychmiastowego zarejestrowania swych spostrzeżeń i ocen lub w niedługim czasie po ich dokonaniu. Trudniej też jest oceniać w warunkach i sytuacjach bardziej złożonych oraz obejmować oceną jednocześnie wiąkszą ilość osób W takiej sytuacji może być nauczyciel, który staje wobec konieczności godzenia ze sobą spełniania przez niego funkcji dydaktyczno-wychowawczej z funkcją obserwatora i zaraz.em osoby oceniającej swych uczniów.

Na błądne ocenianie mogą wpływać także usterki i niedomagania w takich technicznych środkach utrwalania danych obserwacyjnych stanowiących przedmiot oceny, jak magnetofon, magnetowid czy kamera filmowa.

Sposoby szacowania

W dużym stopniu trafność i rzetelność oceniania zależy od poprawnie skonstruowanych skal ocen oraz właściwego ich zastosowania. Wadliwie skonstruowana skala ocen jest istotnym źródłem popełnianych niedokładności w ocenie badanych cech. Przede wszystkim warto podkreślić, że żadna skala ocen nie spełni swej roli jako rzetelnego narządzia pomiaru (w możliwych oczywiście dla niej granicach), jeśli nic odznacza sią:

!) jasnym określeniem ocenianej cechy, wyrażonej w terminach obscnvou .il-nych i jednoznacznie rozumianych przez wszystkie osoby szacujące oraz

101