PICT0050 (8)

Powieścią doroczną lob Powieścią minionych lał, wpisana pod rokiem 981:

„Roku 6489 poszedł Włodzimierz ku Lachom i zajął grody ich Przemyśl, Czerwień i inne grody, które są i po dziś dzień pod Rusią”¹.

Na pozór wszystko jest jasne: w roku 981 książę kijowski podjął wyprawę skierowaną na Lachów i w jej toku zajął Przemyśl nad Sanem, Czerwień, zaginiony gród w ziemi chełmskiej, zapewne identyczny z dzisiejszym Czcrmnem, i jakieś inne grody, które w momencie spisania zachowanej do dziś wersji latopisu znajdowały się pod panowaniem Rusi.

Otóż, wszystko jest jasne tak długo, dopóki, zgodnie z potocznym rozumieniem nazwy: Lach na Rusi będziemy również wymienionych w zapisce z roku 981 Lachów identyfikowali z Polakami, to jest z ludźmi mówiącymi językiem lackim, polskim. Historyczna zawartość zapiski skomplikuje się jednak od razu, gdy, idąc konsekwentnie po tej samej linii, uznamy tych samych Lachów za poddanych współcześnie w Polsce panującego księcia Mieszka I i zgodnie z tym zaczniemy twierdzić, że książę Włodzimierz odebrał „Grody Czerwieńskie” i „Przemyskie” księciu Mieszkowi. Trzeba by bowiem wtedy założyć, że już wówczas, w roku 981, granice państwa piastowskiego sięgały na wschodzie po Bug, a na południu ciągnęły się stamtąd pogórzem wschodnich Karpat aż do Sanu, a może i dalej na zachód.

Jeżeli przyjmiemy za dobrą monetę taką wykładnię powyżej cytowanego przekazu, to od razu popadniemy w sprzeczność z innymi źródłami, z których wyraźnie wydaje się wynikać, iż wspomniane trzy grody, wraz z przynależnymi do nich ziemiami: czerwieńską, bełzską i przemyską znajdowały się w tym czasie pod panowaniem Czech*.

^x Tekst polski cytuję według przekładu: F. Sielicki, Powieść minionych Id, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 269: tekst oryginalny: Powiesi- wrie-micnnych lei. podgot. teksta D. S. Lichaczevs, 1.1, Moskva-Leningrad 1960, s. 58: przekład rosyjski, s. 266: V god 6489. Poeci Yladimir na Poljakov i zaclwatja goroda ich Percmill-, Ćorven i drugi jo goroda, kotor-io i do n-ino pod Rus-ju.

* Zob. S. M. Kuczyński, O wyprawie Włodzimierza ku Lachom na podstawie wsminnk* z r. 981 w „Opowieści lat doczesnych", w: Studia z dziejów Europy

Wprawdzie na poparcie stanowiska, przyznającego te same ziemie ówczesnej Polsce Mieszka I można odwołać się do świadectwa zawartego w regeście dokumentu Mieszka I, znanego pod nazwą Dagome iudcx, w którym jako wschodnia granica „państwa gnieźnieńskiego” (ctiitas Schinesghe) jest wymieniony „kraj Ruś” (locus Ruzze), ale wtedy należy zauważyć, że: po pierwsze — wspomniany dokument pochodzi z lat 990/991, a więc między rokiem 981 i 991 wiele się mogło zmienić na wschodnich kresach państwa Mieszka I; a po drugie — skoro państwo Mieszka I obejmowało już w tym czasie Mazowsze, to określenie locus Ruzze mogło się odnosić równie dobrze tylko do odcinka rusko-mazowieckiego ^s.

Tej dwuznaczności nie dopuszczają świadectwa donoszące o przynależności całej ówczesnej Polski południowej, z Krakowem na czele, do czeskiego państwa Przemyślidów. Wprawdzie, jak to zwykle bywa w dyskusji naukowej, wiarygodność tych świadectw była niejednokrotnie kwestionowana, ale na obecnym etapie dyskusji coraz bardziej utwierdza się ich pozytywna ocena. Ioh walor szczególny polega na tym, iż są one całkowicie niezależne od siebie. Nie podejmując więc tego wątku w tym miejscu, poprzestaniemy chwilowo na literalnym ich przytoczeniu.

Najstarsze pochodzi od geografa arabskiego al-Masudhi, który w swym dziele Złote Łąki, powstałym tuż przed rokiem 956, podaje, iż „najsilniejszym spośród państw słowiańskich jest państwo al Dair”, wschodnioj X - XVII wieku, Warszawa 1965, s. 33 - 118 (tu cytowana cała starsza literatura); por. też F. Porsowski, Studia nad pograniczem polsko-■ruskim w X - XI wieku, Wrocław 1962, s. 47 i n.; A. Nowakowski, Górne Pdbuie w wiekach VIII - XI. Zagadnienia kultury, Łódź 1972,8.16in.;H.Łow-miański, Początki Polski. Z dziejów Słowian w 1 tysiącleciu n.e., t . IV, Warszawa 1970, s. 445 i n.; t. V, Warszawa 1973, s. 125 i n. Pewno elomonty niniejszego zagadnienia przedstawiłem w rozprawie G. Labuda, Der Zug des russisohen GrosąfUrsten Vladimir gegen dis Ljaohen im Jahre 981, w: Ostmitteleuropa. Berichte und Forschungen hrsgb. v. U. Haustem, G. W. Strobel u. G. Wagner (Festschrift f. G. Rh ocle), Stuttgart 1981, s. 11 - 19.

* Zob. H. Łowmiański, Początki Polski, t. V, s. 597, 606 (mapa); por. też ogólnie trafne rozważania K. Buczek. Polska południowa w IX i X wieku. Małopolskie Studia Historyczne, 2 (1959), s. 23 • 48.

169