P1170482

288 -Marian Kutipińslci

jednakzedalęj. Permanentny związek symbolu księżyca z linią rozgrani-czającą szyjkę i brzusiec naczynia pozwala wnioskować, że i ta linia wyraża określony sens. mianowicie, że symbolizuje linię nieba. Potwierdzenie takiej interpretacji można znaleźć w drodze analizy ornamentyki związanej < tą linią.

Szczególnie częstym motywem zdobniczym na Pomorzu, a także w całej kulturze zachodniołużyckiej, są układy potrójne, realizowane bądź w formie grup potrójnych linii równoległych, bądź linii zbiegających się przy ..linii nieba”, bądź to potrójnych punktów (ryc. 4). Tę symbolikę, jak się zdaje, wyraża również trójkąt, który w odniesieniu do wczesnej epoki żelaza interpretuje się nąjczęściąj jako symbol bogini lunarnej (W. Szafrański 1979, s. 152, 154; 1964. s. 60, 65). W ikonografii kultury łużyckiej można jednak prześledzić świadomość jego trójdziel-ności od IV okresu epoki brązu po okres halsztacki. Układy te wyobrażały trzy główne zjawiska atmosferyczne: światłość, deszcz i piorun. Szczególnie czytelnie zostało to przedstawione na naczyniu z Sianowa (ryc. 4:7). w formie niemal analogicznej jak na ceramice neolitycznej. Wyobrażenia takie występują dosyć licznie od początku kultury łużyckiej (A Marcinkian 1972, tab. XXX, 4) po kulturę pomorską (ryc. 7:9    10). Powyższe przykłady świadczą jednocześnie o pełnym uświado

mieniu sensu układów potrójnych, mimo że długotrwała tradycja wpłynęła na znaczną ich stylizację. W ramach tych wyobrażeń szczególne znaczenie przypisywano symbolice światłości, która przeważnie wyrażana była w formie ornamentu krokwiastego. Świadczy o tym stały związek tego ornamentu z symbolami słońca i księżyca (ryc. 8:1.4,7 i 11) oraz motywy palczaste występujące na naczyniach halsztackich (ryc. 7:11    12), a od schyłku epoki brązu w formie pucharków o kształcie buta.

często z zaznaczonymi palcami (ryc. 1:5).

Motywy palczaste, podobnie jak wątek siekiery, interpretuje się przeważnie jako wyobrażenie promienia słonecznego (A. de Vńes 1974. s. 197; W. Szafrański 1964, s. 67). W kontekście znaczenia znaków już wy żęj opisanych, a występujących na serii brązowych siekier z Pomoru (ryc. 6:1    3). interpretacja ta nie wydąje się tak oczywista. Bardziej

uzasadniony wydąje się być wniosek, że przynajmniej w okresie halsztackim motywy palczaste symbolizowały zjawiska atmosferyczne, siekiery zaś ich energię i moc zapładniąjącą. Ten wniosek wyjaśniałby rownież dlaczego w kontekście ornamentu krokwiastego występuj* wyobrażenia zarówno słońca, jak księżyca. Powyższym wnioskom odpowiada wyobrażenie figuralne na naczyniu z Węgorzy, gdzie nad parą zwierząt naszkicowano, jak się zdąje, rękę trzymającą siekierę. Syntezą znaczeń układów potrójnych i motywu krokwiastego był ornament tzw. trójkątów zaplatanych (ryc. 5:7 9). Bardzo czytelnym