PICT5870

Dyfcrcncjał semantyczny stosowany jest zwłaszcza w psychologii osobowo-ści i psychologii społecznej. Może oddać także niejedną usługę w pedagogice, szczególnie zaś w pcdcutologii.

Skale przymiotnikowe i opisowe

Stopnic skali wyrażające w sposób słowny jakość lub częstość określonej cechy tworzą tzw. skale przymiotnikowe. W przypadku takim zamiast cyframi — posługujemy się określeniami przymiotnikowymi, charakteryzującymi osobę ocenianą pod takim lub innym względem. Wpisujemy je zazwyczaj u dołu lub u góry podzielonej odpowiednio linii prostej poziomej albo z boku. jeśli linia ta jest pionowa. Tego rodzaju stopnic skali, odpowiednio dostosowane do potrzeb badań, można stosować w odniesieniu do różnych interesujących nas cech osób ocenianych, np. „bardzo łubiany", „przeważnie łubiany", „na ogół łubiany", ..mało łubiany", „nic łubiany". Osoby oceniające mogą podkreślić lub otoczyć kółkiem jedno z podanych określeń przymiotnikowych zgodnie z własną oceną albo zaznaczyć je krzyżykiem lub iksem. Podobnie postępuje się w przypadku innych skal ocen. Przy czym osoba dokonująca oceny jest dokładnie o tym poinformowana w specjalnie przygotowanej uprzednio instrukcji.

Zdarza się też, że: „przymiotnikowe kategorie opisu odnoszą się do częstości lub typowości występowania określonego rodzaju zachowania czy przejawiania się określonej cechy" (T. Skrzy wan, 1965, s. J 51) albo stopnia uznania jakiegoś zdania za prawdziwe lub błędne. Oto przykłady takich skal:

„Pomaga innym

1 L	2 1	3 1	4 1	5 J
Zawsze	Często	Czasami	Rzadko	Nigdy

zt	Właściwości społeczne 1	Bardzo Ił	•rzcwa/nic '	Na ogół 1 mało \ -	Zupełnie 1 nic
	Koleżeński
2.	Uczynny
3.	Taktowny
4.	Szczery			_r_
5.	Zrównoważony
6.	Wesoły
7.	Pewny siebie
8.	Skłonny do submisji
9.	Zaczepny
10.	Aktywny w życiu klasy
W.	Zdyscyplinowany				.........
12. Współodpowiedzialny					■TTTn

Źródło: Z. Zborowski (1973. s. 209).

W mojej klasie mogą zawsze liczyć na pomoc w nauce “

1 1	2 1	3 1	4 1	5 1
Zdecydowanie	Raczej nic	Tylko częściowo	Raczej nic	Stanowczo nic
nic zgadzam sic	zgadzam sic	zgadzam się	zgadzam się	zgadzam się

Nic mniej często — niż skale przymiotnikowe — używa się w badaniach pedagogicznych skal opisowych. Tutaj poszczególne stopnie skali przedstawia się za pomocą opisu różnych zachowań. Uwzględnia się w nich bądź to jedynie stopnic krańcowe, bądź również środkowy albo każdy z nich. Oto fragmenty takich skal (zob. J. Karyłowski, 1975, s. 80 i n.; T. Skrzywan, 1965, s. 151):

Ma poczucie	: ; ; : Nic ma
humoru	poczucia humoru
Dba o dobro : : :	Nic dba
innych	- ‘ o dobro innych