S5007950

178 BABBARA CZERSKA

występujące w środkowośląskich grobach szkieletowych. Chodziłoby tu głównie o zapinki typu ducheowskiego i bransolety z ornamentyką plastyczną.

Wyroby szklane pochodziły najprawdopodobniej z pracowni zlokalizowanych na terenach alpejskich. Na Śląsk dostały się one drogą wymiany pośredniej, zapewne przez obszar dzisiejszych północnych Czech. Współczesne im bransolety lignitowe czy sapropelitowe były produkowane najpewniej w warsztatach położonych na terenie Czech, a może i Moraw, i stamtąd docierały na Śląsk Dolny. Wyroby brązowe pochodziły z pracowni celtyckich prawdopodobnie znajdujących się na obszarze obecnych Czech. Ozdoby bursztynowe są może śladem kontaktów handlowych z plemionami sąsiadującymi od północy, za pośrednictwem których bursztyn bałtycki mógł docierać w okolice Wrocławia. ^ Mogły one pochodzić jednak i z pracowni celtyckich.

Wszystkie omówione importy dostały się na Dolny Śląsk prawdopodobnie drogą wymiany bezpośredniej z plemionami sąsiednimi i raczej bez pośrednictwa kupców. Były to przedmioty jak na ówczesne warunki zapewne dość kosztowne, a tym samym nie dla każdego dostępne. Świadczy o tym ich niewielka ilość i występowanie na ogół w grobach boga-ciej niż inne wyposażonych.

Celtowie śrockkowośląscy ze względu na charakter swojej gospodarki nie mogli w zamian za wyroby importowane przekazywać towarów poszukiwanych na współczesnych rynkach celtyckich, musieli więc zaspokajać swoje potrzeby głównie produkcją własną. Tylko rodziny zamożniejsze mogły sobie pozwolić na zakup modnych wówczas ozdób. Nie było jednak jeszcze w tym czasie zbyt widocznych różnic w poziomie życia poszczególnych rodzin. Mała liczba wyrobów importowanych była więc wynikiem nie tylko ograniczonych możliwości nabywczych mieszkańców tej części Śląska, ale i wynikiem braku zainteresowania tym terenem kupców celtyckich we wczesnych fazach okresu lateńskiego. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero od końca II w. p.n.e., kiedy to Śląsk Dolny zaczął odgrywać rolę pośrednika w handlu bursztynem. Było to jednak już w okresie, gdy dominujące znaczenie osiągnęła słowiańska ludność reprezentująca kulturę przeworską.

Zupełnie inna sytuacja panowała na Śląsku Górnym. Celtowie zasiedlający zwarcie w okresie późnolateńskim Wyżynę Głubczycką utrzymywali przez cały czas żywe stosunki ze swymi współplemieńcami z terenu Moraw. Wyrazem tych ścisłych i trwałych związków są liczne importy spotykane w górnośląskich osadach celtyckich. Były to osady wyłącznie wiejskie. Pochodzące z nich materiały archeologiczne są charakterystyczne dla późnolateńskiej kultury celtyckiej wielu rejonów Europy środkowej, najwięcej cech wspólnych wykazują z materiałami z Mo-

raw. Sytuację taką może tłumaczyć istnienie ciągłych kontaktów, i to nie tylko handlowych za pośrednictwem kupców, ale i osobistych ludności w czasie bezpośrednich spotkań na targowiskach czy też w miejscach wspólnych obrzędów. Dużą rolę w. utrzymywaniu i ciągłym rozwoju form celtyckich mogli odgrywać również osiedlający się tu rzemieślnicy celtyccy. Wzajemnym kontaktom sprzyjała także stosunkowo niewielka odległość między terytoriami osadniczymi obu grup oraz dogodne połączenia komunikacyjne przez Bramę Morawską i dolinę Odry. Czynnikiem decydującym były jednak wzajemne korzyści, jakie osiągała ludność obu rejonów z handlu wymiennego.

Rzemieślnicy zamieszkujący bogate oppida morawskie i sąsiednie szukali rynków zbytu dla swojej produkcji przekraczającej znacznie zapotrzebowanie nie tylko mieszkańców miast, ale i pobliskiej ludności wiejskiej. Najbliższym terenem, który mógł wchłonąć część produkcji rzemieślniczej morawskich i sąsiednich oppidów, był rejon Wyżyny Głubczyckiej gęsto zasiedlony przez Celtów, lecz nie posiadający własnych, miejskich ośrodków produkcyjnych. Wspólnota etniczna i kulturowa, wyrażająca się między innymi podobnymi upodobaniami w zakresie obyczajów i używanych form, tradycyjnych dla tego środowiska, ułatwiały nawiązanie stałych i przyjaznych stosunków.

Wymiana handlowa miała więc dobre warunki rozwoju również dzięki temu, że istniały pewne różnice między rozwojem gospodarczym oraz stosunkami społecznymi na obszarze Górnego Śląska i sąsiednich krajów celtyckich. Podstawą utrzymania Celtów górnośląskich było rolnictwo i hodowla, pewną rolę odgrywała produkcja rzemieślnicza i rękodzielnicza. Wymienione gałęzie gospodarki nie tylko w pełni zaspokajały miejscowe zapotrzebowanie na artykuły rołno-hodowlane i podstawowe artykuły przemysłowe, ale i dostarczały nadwyżek umożliwiających wymianę. Pogłębiające się zróżnicowanie zawodowe ludności ożywiło wymianę wewnętrzną i stworzyło korzystniejsze warunki dla rozwoju wymiany zewnętrznej.

Sprowadzano za pośrednictwem kupców celtyckich prawdopodobnie z terenów alpejskich sól, z Czech i Moraw grafit, z czeskich pracowni wyrobów sapropeliłowych liczne bransolety, a z oppidów celtyckich ozdoby szklane. Importowano również surowiec brązowy oraz wyroby bursztynowe, pojawiły się monetki złote i srebrne.

Ozdoby z sapropelitu i szkła były masowo dostarczane górnośląskiej ludności celtyckiej. W Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce, znajdowano je I w każdym z odkrytych domów, co może świadczyć o tym, że wartość ich nie przekraczała możliwości nabywczych przeciętnego mieszkańca osady.

Bransolety z sapiftoofa okresu