S5008521

175

174

175

174

e

osiedleniu fili; niedużych grup ludności celtyckie), Tuką enklawą (.'ol łychą tworzyło teź zapewne plemię Mordów, Kros iatnltnin grupy Ptichm I7mu-gjurskl Kolonii nu prawym brzegu Dunaju łączy wlą przypuszczali ile dopiero z utworzeniom rzymskiej prowincji Afoeita, co nastąpiło (zapewne niedługo) przed 15 r. n o.¹ Nie inużim to), wykluczyć jednak mnż. lłwoAci, i) Jej likwidacja nastąpiła z początkiem dominacji rzymaklej w tym rejonie po zwycięskich wyprawach M. Mcinlusa Ciassusa przeciwko Mozom i HnsUrnom w latach 20 1 20 p.n.t.⁷

Nieco inaczej układały alę stosunki na obszarze Ol ten II, której p<> łudniową część zajmowały pokrewne bułgarskim stanowisku grupy I ‘' don*PanagJurskl Kolonii. Przede wszystkim zespoły grobowo z tego rejon u posiadają węższy zakres czasowy, zawierają wyłącznie materiały uchyłku LT C i dość wczesnego stadium LT D. Z okresu poprzedzającego brak tu prawie zupełnie materiałów archeologicznych, wyją wazy unikatowe znaleziska typu kultury lateńakle). Noitąpilo tu wiąc zapewne w środkowym okresie lateńskim przesiedlenie si<; grup ludności ■ być może i zachodu, z terenów ikordysklch, a może z południa — spoza Dunaju. Niestety iródła pisane nie dostarczają wyraźniejszych danych dla wy-Jaśnienia tych wydarzeń. Nie i legując istnienia wspólnych cech łączą cych północną strefą grupy Padea-Panagjurskł Kolonii z kulturą (lacką, Ich odrębność Jest wyraźna, Nie można więc wykluczyć, ii zachodził związek przyczynowy między włączeniem lego obszaru w orbitę (lackiego państwu Hureblsty a zanikiem grupy Padeu-Panagjufiki Kolonii W jej strefie północnej, choć zjawiska te nie musiały być całkowicie współczesne.

Wypada się Jeszcze zastanowić nad rolą, Jaką odgrywały wpływy kultury lateńskiej I Celtów na ich wschodnich sąsludów, Jest to bardzo złożony problem 1 nasze rozważania nie wyczerpały go w pełni, ule umożliwiają wyrobienie sobie generalnego poglądu na te podstawowe kwestie z tego zakresu, któro znalazły odbicie w źródłach, W pierwszym rzędzie zwrócić trzeba uwagę na Istnienie znacznych różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego ludów zamieszkałych nu omawianych obszarach, co nakazuje odrębnie rozpatrywać tę kwestię w stosunku do poszczególnych ludów.

Nie ulega wątpliwości, że Celtowie znajdowali się na niższym szczeblu rozwoju cywilizacyjnego i społeczno-politycznego niż najbardziej zaawansowane w rozwoju plemiona trackie, zwłaszcza Odryal. Słuszny

I l'or I Psps/oslu 1000, », 327.

[ Status prawny | formy p»nowsnln rzymskiego w Mezjł w okresie między 2* r. pn.r g ia 15 r n.». nie Jest pośwledc/ony prze/ źródła, Stąd różnice poglądów W tej kweeUl (por np C PfltSfih 1052,    50 84, jtnintm, K. Hnpnzoslu

1060, 8 SM n.J.

wydaje alę więc pogląd, że wielki najazd Celtów na Małkhay*w Isłsrh 2(i() g77 p.n »v | utworzenia w TrscJI państwa Tylenów epowod/rwsły rogu .• Trncji, tak w dziadzinie kulturalne), gospodarczej, Jak i w zakresie stosunków społeczno-politycznych. Identycznie przedatawis się nnjpi nwdopodnbnlcj i|)rawn Itrltolagów I ewentualnych d/dszych plemion reltycklch / rejonu ujście Dunaju,

Ima/o| rysuje się kwestia późniejszych oddziaływań (ikordysklch), które doprowadziły do podziału względnie jednolitej kultury trackiej i'n Z '.Im-|'y: północno za(liodnii) (grupa Padea-Pansgjurskl Kolonii), która pod wpływem kultury lateński' J uległe silnym przeobrażeniom, I wschód* nią, w której widoczne są tylko nieznaczne elementy „mody lateńskiej". Oddziaływaniom skordyskim prawie na pewno Jednak nls zawdzięczają ph loioiui /iioiios/.kujące olsi/.ar grupy Pnden 1'snagjurskl Koloni) jakichś nie znanych Im uprzednio elementów wyższej cywilizacji,

Intensywniejsza wpływy (pośrednie I bezpośrednie) kultury latań* sklej na obszarze Jasostcpu I stepów p^mtyjsklch zaznaczają się dopiero w ciągu środkowego okresu lateńskiego Nieliczne starsze elementy nie wycisnęły bowiem wyraźniejszego piętna lateńskiego na kulturze tych (•bazarów. Niemniej Jednak także w okresie późniejszym wpływy lateńskie w kulturze zarublniecklej, sarmackiej czy w zespołach późnosoytyj* skłch, a w pewnej mierze także w kulturze Połeneętl*l^uksśevki, ograniczają się tylko do niektórych dziedzin kultury. Hą to głównie zjawiska z zakresu „mody lateńskiej" (zapinki I niektóre typy ozdób). W Mołdawii i częściowo w późnej kulturze scytyjskiej nastąpiły także istotne zmiany w uzbrojeniu (długi mierz), • w konsekwencji prawie na pewno także w technice walki. W górnym Podnłestrzu (ceramika toczona) i w Mołdawii (znalezisko półwytworów z Negri) oddziaływania kultury lateńskiej mogły Jednak wnieść także pewne elementy wyższej cywilizacji,

Hardziej skomplikowana Jest kwestia stosunków między kulturą lateńską a dacką. Wpływy lateńskie widoczne w uchwytnej archeologicznie warstwie kultury dackitj nie odgrywały zbyt Istotnej roli* Ograniczają się one również głównie do przyjęcia ..mody lateńskiej", wpłynęły przede wszystkim ni ukształtowanie form niektórych typów zabytków metalowych oraz na upowszechnienie form broni powelsłych w kręgu kultury lateńskiej. Nie wydaje się prswdopodobne, by plemiona gra daekłe strefy nsddunajsktej, które od dawna utrzymywały żywe kon-

* V. i* ś r v • n 0020) niewątpliwie praewnlał Z5M§g§jg wpływów kultury lałeś* sklej nn ukształtowanie późnolstcńiklej kultury dorkiej. ikir w tej kwestii np t, Nmtor 1057-1040; ł;» StrfllU 1087] »9t\i* 1001; tent* IMS | Ig posoli 1044; I. H. Crlf sn 1071s, •, 107 n.

2010/03/01 23:18