Scan0017 (21)

32

morek, czyli uwolnienie ziaren z komórek tucznych.

Immunoglobuliny IgG, IgD i IgE występują w postaci monomerów, czyli pojedynczych cząstek. Ig A w surowicy krwi również występuje jako monomer, natomiast w wydzielinach — jako dimer (podwójna cząsteczka). IgM jest pentamerem (składa się z pięciu cząsteczek Ig).

j

Dopełniacz (komplement)

Dopełniacz odgrywa ważną rolę w procesach odpornościowych. Już od końca wieku XIX wiedziano, że w zjawiskach rozpuszczania (lizy) krwinek czerwonych i bakterii bierze udział nieswoisty czynnik cie-płochwiejny, który ulega inaktywacji w temp. 56°C. Później okazało się, że komplement nie jest pojedynczym białkiem, lecz jest złożony z kilkunastu oddzielnych składników oraz z kilku inhibitorów zawartych w surowicy krwi. Aktywacja dopełniacza zachodzi „kaskadowo” — między jego poszczególnymi składnikami, co przypomina zjawiska występujące w procesie krzepnięcia krwi. Reakcja taka może być zapoczątkowana przez kompleks antygen-przeciwdało (droga klasyczna), ale i nieswoiście (drogą alternatywną). Obie te drogi mają jednakowy dalszy przebieg — począwszy od fragmentu

c₃.

Pierwsze elementy drogi klasycznej stanowią trzy oddzielne białka Clą, Clr i Cis. Reakcję zapoczątkowuje przyłączenie się podjed-nostki Cłq do co najmniej dwu fragmentów Fc immunoglobuliny w obrębie domeny Cj/2 połączonej z antygenem. U człowieka jedna cząstka IgM lub dwie blisko się znajdujące cząstki IgGl lub IgG3 mogą służyć jako miejsca wiązania elementu dopełniacza Clq. Związanie zaś Clq aktywuje (w obecności jonu wapniowego) Clr i Cis. Ten kompleks aktywuje z kolei wiele cząstek C2 i C4. Składnik Clq zasługuje na szczególniejszą uwagę m.in. z tego powodu, że odgrywa on ważną rolę w diagnozowaniu obecności kompleksów odpornościowych w surowicy krwi.

0.4. KOMPLEKSY ODPORNOŚCIOWE

33

kompleksy antygen-Ig

Cl(q4r+s)

Cl(q4r4s)

C4

4

C2

C4b2a

C3

1

C3a

C4b2a3b

C5

2.

C5a

C5b

C6

C5b, 6

C7

C5b 6. 7

CO

C5b-jB

C9

C5b-9

_t J Ryc. 5. Aktywacja dopełniacza na drodze klasycznej (wg Portera Reida).

Receptory dla podjednostki dopełniacza Clq są zlokalizowane w łańcuchach ciężkich immunoglobulin w obrębie domeny C#2. W krążących cząsteczkach natywnych immunoglobuliny IgG i IgM są one przestrzennie niedostępne dla składnika dopełniacza Clq. Dopiero po reakcji immunoglobulin z antygenami albo w wyniku agregacji cząsteczek immunoglobulin, co pociąga związaną z tym zjawiskiem zmianę konfiguracji tychże cząsteczek, dochodzi do przyłączenia się składników komplementu, poczynając od Clq, do kompleksu antygen-przeciwciało (Ag-Ab). Powstaje więc wtedy w zasadzie kompleks trzech elementów: antygenu, przeciwciała i dopełniacza. Toteż należałoby mieć na uwadze właściwie kompleks: an-