S5006349

147:12) - średnicę wylewów obu wynoszą 11 cm. den. odpowiednio 6 i 8 cm. wysokości 8 i 8,5 cm. Wśród pozostałych mis, zachowanych w mniejszych fragmentach. zdarzają się okazy płytkie (np. Pleszów, ar 228 -tabl. 124:15; Wyciąże 5. ob. 19, ar 154 - tabl. 207:3, 316:6), jak też wyraźnie głębsze (np. Wyciąże 5, obiekty 44. 60 i 130 - tabl. 208:3, 212:9. 215:13). Jedna z wymienionych wyżej mis, odkryta w ob. 19 w Wycią-żu 5 (tabl. 206:7), miała chropowacony brzusiec. Innu pochodząca z osady w Krzeslawicnch. zdobiona była pod wylewem głęboko rytą bruzdą (loco. cii. tabl. IV 2). analogicznie jak niektóre, znane z tej samej osady półkuliste miski toczone (por. wyżej rozdz. 3.1.1.2.2).

Miski (ej formy stanowią najliczniejszą grupę mis „grubej roboty" (grupy IIB) i pochodzą ze wszystkich omawianych tu osad (oprócz wym. wcześniej, por. też okazy z Cła, obiekty 22 i 24A - tabl. 6:1,9:2; Płeszowa 17, ob. 542 i ary 89. 132, 144, 218 - tabl. 43:12, 13, 13:10, 40:11, 12, 41:24, 46:11; Płeszowa 20, obiekty 56. 72, ar 8 - tabl. 29:12. 14, 33:9, 3:21; Płeszowa 49, ob. 16A-tabl. 1:14; Wyciąża 5. obiekty 137. 144, 161, 290,295 - tabl. 216:11.217:3,225:14.15.243:3,245:11; Krzesła wic - por. misy odm. Ia, Poleska. Tobola 1988, 109). Uwagę zwraca jedna z misek z Wyciąża (tabl. 339:11) z zachowanym śladem po wałkowatym uchu.

in.1.2.2. Formy o silnie zagiętych do wnętrza, niekiedy załamanych brzegach (ryc. 17:13). Pochodzą głównie z Krzeslawic (Poleska, Tobola 1987, tabl. III I. Vm 16. XV 8. XVII13. XXI1.9.15, XXX 1, XXXVI 9; 1988. 109), ale spotykane także w inwentarzach ze stanowisk w Pleszowie 17 (ar 116 - tabl. 104:5.8), Pleszewie 20 (ar 8 - tabl. 179:20) i Wyciążu 5 (ar 153 -tabl. 308:7). Krawędzie wylewów opracowane podobnie jak u form opisanych wyżej.

111.1.23. Formy, których ścianki są w górnej partii pionowe, natomiast w w części przy dennej proste lub lekko podcięte (ryc. 17:14, 15). Krawędzie wylewów bywają zaokrąglone lub wyrównane. Zrekonstruowane w całości misy takich kształtów pochodzą z osady w Krzesła wicach (Poleska, Tobola 1987, tabl. VIII 12, XIII 18). Ich wylewy mają średnice 23 i 26 cm, dna - 9,

5 i 11.5 cm. wysokość - 10 i 12 cm. Udało się także zrekonstruować dwie mniejsze miski analogicznych form z osady w Wyciążu (ary 15 i 70 — tabl. 270:17, 280:13; okazy o wys. 6,5 cm. średn. wylewów 12 i 11 cm, den - 6,5 i 4,5 cm), a dalsze zachowane w mniejszych fragmentach okazy pochodzą zarówno z (ej ostatnio wspomnianej osady (np. ary 78, 142, 153, 154 - tabl. 282:12, 297:3, 308:8, 316:2, 3. 7), jak też z Cła (ob. 24A - tabl. 9:7), Płeszowa 17 (obiekty 6, 51, 542 i ar 218 - tabl. 21:3,4,27:13.59:10, 123:10), Płeszowa 20 (ob. 72. ar 30.40-tabl. 161:7,8. 191:15, 194:17), Pleszewa 18A (tabl. 149:7) oraz Krzeslawic (loco. cii., tabl. n 20.21, XVIII18). Okaz z ob. 51 z Płeszowa 17 (tabl. 27:13) zaopatrzony był w nisko umocowane, prostokątne w przekroju ucho.

III. 1.2A Formy dwustożkowale, o zagiętych do wnętrza ściankach górnych partii, wyraźnie zaznaczonych załomach i prostych, a najczęściej silnie podciętych częściach przydennych (ryc. 17:16). Rzadko spotykane. Pojedyncze, zachowane fragmcntarcznic okazy pochodzą z zespołów najmłodszej fazy z Plcszowu 17 (obiekty 156 i I56a - lubi. 33:8,20), a miseczka podobnych kształtów, lecz. o wyraźnie krótszym brzegu, z obiektu Il-cj fazy z. osudy w Wyciążu 5 (ob. 161 -tubl. 225:15). Nieco liczniejsze są jedynie nu osadzie w Krzesluwicach (loco. cii., tabl. XIII 15, XVI 13, XX 12. XXXV 15, XXXVI 5). z której pochodzą też dwa zrekonstruowane w pełni okazy, odkryte w obiektach 49 i w warstwie kulturowej (ur 161), o wymiarach, odpowiednio: wys. - 14 i 9,5 cm, średn. wylewów - 35 i 22,5 cm, den - 14 i 9,5 cm.

Miski o prostych, niewyodrębnionych brzegach, zarówno w wersji z rozchylonymi ściankami (donicz-kowate, tu odm. III. 1.1), jak też formy półkuliste i pokrewne (tu odm. III. 1.2) nie są formą obcą kulturze przeworskiej. W literaturze podkreślano już jednak, iż nie występują one w inwentarzach tej kultury, ani lak często, ani też w tak szerokiej gamie form, jak okazy tego typu, znane z. terenów grupy tynieckiej (por. Woźniak 1990, 47). Na cmentarzysku w Warszawie-Wilanowie pojedyncze, analogiczne do niektórych opisywanych tu misy pojawiają się sporadycznie począwszy od fazy A2 młodszego okresu przedrzymskiego (Marciniak 1957, 121, grób 2 - tabl. Ul 2, grób 15 - tabl. XV 7, grób 36 -tabl. XXXU 1. grób 55a - tabl. XLVIU 7). Stosunkowo rzadko występują też w Karczewcu (por. typy 2.8-9 -Dąbrowska 1973, 502) i Kamieńczyku (Dąbrowska 1997.102) oraz Ciecierzynie (por. misy grupy V - Martyniak, Pastwiński, Pazda 1997,51), nieco częściej spotykane są w Błoniu (por. typ PXXIIIA-D - Mycielska, Woźniak 1988, 24).

Na osadach grupy tynieckiej, także poza analizowanym tu obszarem, opisywane miski to jedna z najliczniejszych form ręcznie lepionej ceramiki „kuchennej” (por. Woźniak 1970,135; 1990,46n.; Poleska 1986, tabl. V 2, 10, VI9), znana też z zasobu form ceramiki „stołowej". lepionej w ręku (HA) i toczonej (por. wyżej rozdz. 3.1.1.1 -3). Masowo pojawiają się także na innych obszarach kultury lateńskiej (por. np. Stóckli 1979,18n., tabl. 40-45; Meduna 1980,94n., tabl. 122,125:9-18,138-140) oraz w kulturze puchowskiej (Pieta 1982a, 92n., ryc. 10, tabl. XL 4-6, 8, 10-12, 14 i dalsze). W literaturze wysuwano już pogląd, iż u źródeł wysokiej frekwencji naczyń tego typu w Malopolsce leżą zapewne oddziaływania tradycji garncarstwa celtyckiego (Woźniak 1990, 47). Dotyczy to zwłaszcza misek najliczniejszej z opisywanych (u odmian, tj. form pólkulistych, stanowiących jedną z podstawowych form ceramiki lateńskiej od początku jej trwania. W wypadku misek stożkowatych (tu odm. III. 1.1.1) wykluczyć nie można także inspiracji plynącyh z tradycji ceramiki kultury dackiej. Podobną formę mają bowiem tzw. czasze dackie, spotykane także na omawianych tu osadach (por. dalej). Jak się wydaje, zdecydowanie późną odmianę reprezentują formy dwustożkowale o wyraźnie zaznaczonych załomach (odm. III. 1.2.4), znane głównie z osady krzesła-wickiej. Na terenach kultury przeworskiej zbliżone kształtem misy spotykane są, co prawda, sporadycznie w grobach odnoszonych do fazy A3 młodszego okresu przedrzymskicgo (np. grób 38 z Karczcwca - Dąbrowska 1973. tabl. VI 19). ale powszechniejsze stają się dopiero w okresie wczcsnorzymskim (por. np. okazy typu IV/2 T. Liany 1970.439. tabl. II 12: a także analogiczne formy z Kamieńczyka - Dąbrowska 1997. groby 345/7. 229/1: i Ciecierzyna - Marciniak. Pastwiński. Pazda 1997.51).

III.2. Misy o wyodrębnionych, zgrubiałych i face-towanych brzegach (ryc. 17:17-19), reprezentujące formy znane przede wszystkim z zasobu lepionej w ręku ceramiki „stołowej" (grupa UA). Stanowią niewielką część zbioru naczyń „grubej roboty" - łącznie nieco ponad 40 zachowanych fragmentarycznie okazów. Od wspomnianych wyżej naczyń „stołowych” różnią się one wyraźnie mniejszą starannością opracowania brzegów i powierzchni. Te ostatnie są najczęściej niedokładnie wygładzone lub zupełnie szorstkie, w niektórych przypadkach celowo chropowacone. barwy szarej, brunatnej bądź rdzawej. Naczynia te wykonano z gliny silnie schudzonej. najczęściej średnio- lub grubo ziarnistą domieszką kamienną bądź ceramiczną. Ich ścianki są zazwyczaj dość masywne i choć stan zachowania nie pozwala często na precyzyjne ustalenie rozmiarów, można się domyślać, iż w większości przypadków chodzi o okazy sporej wielkości.

Przyjmując kryteria zastosowane w klasyfikacji naczyń cienkościennych tego typu. wydzielić można kilka podstawowych odmian.

Stosunkowo najliczniejsze są formy o łagodnie zaokrąglonych, miękko podciętych dołem brzuścach (ryc. 17:17), nawiązujące formą do cienkościennych mis odm. V. 1. Okazy o silnie zgrubiałych, wielokrotnie fa-cetowanych brzegach - wariantu a pochodzą z Pleszewa 17 (ary 108 i 117 - tabl. 95:24.25.110:10. 12). Pleszewa 20 (ob. 109 i ary 4. 39 - tabl. 171:5. 177:13. 15. 191:8) i Wyciąża 5 (ar 10. 28 - tabl. 266:6. 11. 277:8). Misy podobnych kształtów, lecz z brzegami ostro face-towanymi — wariantu b. znaleziono w Cle (ob. 22 - tabl. 4:13), Pleszowie 17 (ob. 542 i ary 117,255 - tabl. 57:20. 110:13, 142:6-8), Pleszowie 20 (ob. 109. ary 8 i 49 - tabL 171:6,79:15.198:5) i Wyciąża (ob. 54 i ary 176.182 - tabl 210.13.333:16.17.348:6). Zachowana w niewielkim fragmencie. grubościenna misa z ara 10 z Wyciąża (tabl. 266:11) ma krawędź ozdobioną dołkami palcowymi.

Około 10 okazów reprezentuje formy o zaokrąglonych górą. dołem zaś prostych lub lekko podciętych ściankach (ryc. 17:18). analogiczne do wyróżnionej wśród cienkościennych misek ..stołowych", odmiany V.2. Ułamki mis „grubej roboty" o takich kształtach, z brzegami wariantu a. pochodzą z Płeszowa 17 (ob. 542 - tabl. 57:17) i Wyciąża 5 (ob. 370 - tabl. 251:6), natomiast okazy z brzegami wariantu b z Płeszowa 17 (ob. 542-tabl. 57:13,18.19). Płeszowa 20 (ary 8 i 40-tabl. 179:17, 193:17) oraz Wyciąża 5 (obiekty 39 i 280 -tabl. 207:7, 237:5).

Z warstwy kulturowej z Pleszewa 17 (tabl. 110:14) pochodzi także fragmentarycznie zachowana, głęboka misa o silniej wydętym brzuścu. z brzegiem w ariantu b. nawiązująca do cienkościennych misek odm. V.3. Jej powierzchnie, podobnie jak powierzchnie większości

wzmiankowanych wcześniej mis. są słabo wygładzone, dołem zupełnie szorstkie.

Wymienione wyżej misy nie różnią się najpewniej chronologią od zbliżonych kształtem naczyń ..stołowych”, występujących głównie w obu najstarszych fazach (A1-A2) wczesnej kultury przeworskiej. Cechy ceramiki grupy technologicznej IIB wykazują także niektóre ostroprofilowanc misy (odm. V.4) z osady w Krze-sławicach (Poleska. Tobola 1987. tabl. U 14. XV 22, XVII 12. XXI 14, XXVI 8, 22). reprezentujące formy typowe dla najmłodszego stylu ceramicznego kultury przeworskiej z fazy A3 młodszego okresu przedrzym-skiego (por. wyżej rozdz. 3.1.2.1).

IIU. Ostatnią grupę misek wykonanych w technologii charakterystycznej dla ceramiki ..kuchennej” kultury przeworskiej tworzą niezbyt liczne formy nietypowe dla lej kultury, natomiast będące dość wiernym naśladownictwem celtyckich mis tocznych, gładkich i malowanych (ryc. 17:20-22).

Z obiektów najmłodszej fazy z Płeszowa 17 (ob. 19 - tabl. 4:1) i Cła (ob. 22- tabl. 6:5) pochodzą fragmenty misek o esowatych profilach i cienkich, silnie wygiętych brzegach. Okaz z Płeszowa o średn. wylewu wynoszącej ok_ 23 cm. charakteryzuje się bardzo masywnymi ściankami, natomiast miska z Cła jest nieco mniej-sza (średn. 18 cm) i ma stosunkowo cienkie ścianki. Obie mają szorstkie powierzchnie i wykonane są z gliny schudzonej średnioziamistą domieszką kamienną.

Z tego samego obiektu z Cła pochodzą także fragmenty trzech innych naczyń. Stosunkowo niewielka (średn. wylewu 17 cm), dość płytka miska (tabl. 6:3) ma łagodnie zaokrąglony, półkulisty brzusiec. zgrubiały. waleczkowaty brzeg i nawiązuje formą do toczonych misek boi Roanne. Zachowane w niewielkich ułamkach dwa inne okazy (tabl. 6:2.4) mają analogicznie ukształtowane. waleczkowate brzegi, lecz znacznie silniej wydęte. kuliste!?) brzuśce. podobnie jak niektóre późne odmiany malowanych mis boi Roanne.

Typ IV. Naczynia sito wale

Są dość rzadkie w omawianym tu zbiorze - łącznie 17 fragmentarycznie zachowanych okazów. Pochodzą one z Krzeslawic (Poleska. Tobola 1987. tabl. III 6. XVII 18. XIX 8. XXIV 7. XXXII 20: 1988. 113), Płeszowa 17 (obiekty 51 i 542 oraz ary 108.117,132 i 224-tabl. 27:16.59:14.96:16. 111:6. 116:22, 124:7, a ponadto ze zniszczonego obiektu?, oznaczone jako blok 41 - tabl. 137-2.3). Płeszowa 20 (ary 17 i 40 - tabl. 183:6,194:1) oraz Wyciąża 5 (2 niewielkie fr. ścianek z arów 154 i 182 - nieilustrowanc).

Wszystkie, nieco lepiej zachowane okazy mają formę niezbyt głębokich miseczek o niewyodrębnio-nych. rozchylonych na zewnątrz, bądź lekko zagiętych do środka brzegach. Średnice ich wylewów wahają się w granicach 10.5-14 cm. Można wśród nich wyróżnić trzy podstawowe odmiany.

IV. I. Okazy otworkami umieszczonymi wyłącznie w dnach (ścianki nie są perforowane - ryc. 17:23, 24). Częściowo zrekonstmwane naczynie tego typu po

ili