ScanImage057

118

do fińskich i lapońskich obszarów tajgowych (finnferd), traktując pochodzące od nich daniny jako swoje regale.

W początku XII w. ziemia ładoska została włączona w ogólnoruski system administracyjny, po kolejnych wyprawach zbrojnych Mścisława przeciwko Finom, z których przynajmniej jedna zorganizowana była w Ładodze. W połowie tegoż wieku powstało Księstwo Nowogrodzkie jako wynik federacyjnego sojuszu ośrodków w Nowogrodzie, Pskowie i Ładodze (A.V. Kuza, 1975, s. 188).

Na zachodnich peryferiach Księstwa Nowogrodzkiego funkcjonowały bałtyjskie formacje plemienne, na północy zaś zachodniofińskie. Jest bardzo prawdopodobne, żc tylko niektóre z tych plemion trafiły do kronik ruskich pod własną nazwą. Znakomita część wspólnot zachodniofińskich jest określana zbiorowym mianem „Ćud”’. Nie wiemy jak nazywali się Finowie gospodarujący w ramach ziemi ładoskiej w południowo-wschodnim basenie jeziora Ładoga (A.N. Kirpićnikov, E.A. Rjabinin, 1985, s. 50 n). Ich kultura, całkowicie wolna od obcych wpływów, obserwowana przez pryzmat źródeł archeologicznych (V.A. Nazarcnko, 1974, s. 39-45) wskazuje, że stanowili przynajmniej do XII w. niezależny zespół dobrze zorganizowanej formacji plemiennej. To samo dotyczy Finów osiadłych na ziemi pskowskiej, w dorzeczu Ługi i Narowy.

ITI.2. STRUKTURY POLITYCZNO-TERYTORIALNE W WIEKACH ŚREDNICH (IX-XIII W.)

Destrukcja układów osadniczych Finów Zachodnich wywołana inwazją Wikingów i Słowian, a w konsekwencji procesami związanymi z formowaniem społeczności staroruskiej, trwała przynajmniej do końca XI w. Z chwilą powstania organizmu państwowego, jakim stało się w XII w. Księstwo Nowogrodzkie, zaistniały warunki utrzymujące status quo społeczności zachodniofińskich pozostających poza jego granicami.

Plemiona zachodniofińskie powstawały na uboczu wielkich wydarzeń dziejowych i dlatego świadomość o ich istnieniu na szerokich przestrzeniach północno-wschodniej Europy w wiekach średnich nie była powszechna. Skromne informacje, ograniczone najczęściej do podania nazwy ludu lub ludów żyjących w nieprzebytych puszczach na wschód od Morza Bałtyckiego, trafiały czasem na karty zapisków podróżników lub kupców, lecz były to przypadki rzadkie.

Daleko niepełny spis ludów sąsiadujących z Rusią w strefie leśnej Europy wschodniej znaleźć można w Powieści Dorocznej spisanej w XII w. Już we wstępie autor kroniki zaznaczył, że „W Jafetowym zaś dziale siedzą: Ruś, Cud’ i wszelkie ludy: Meria, Muroma, Wes, Mordwa, Ćud Zawołocka, Pcrmianie, Pcćora, Jem, Jurga, Litwa, Żemigoła, Kors’, Lctygoła, LibY‘ (F. Sielicki, 1987, s. 18). Spis tych ludów ma charakter dość chaotycznego