ScannedImage 5

Ponte prowadząc poprzez skierowaną na północ Strada di Tor di Nono. Via Trinitatis zapoczątkowana byłą przez Pawła III, a budowę jej prowadził dalej Juliusz III (1550—1555). Mapa Bufaliniego z 1551 roku pokazuje ją jako długą linię, przecinającą w większości jeszcze niezabudowane części Rzymu renesansowego i kończącą się w pobliżu renesansowego kościoła Santa Trinita aei Monti, u stóp wzgórza Pincio, gdzie zostaje już włączona w teren działania Sykstusa V.

Sykstus V i jego pontyfikat

Na tron papieski wybierano zwykle tylko przedstawicieli szlachty i rządzących rodów włoskich. Istniały jednak wyjąt ki, nawet w takich okresach, jak koniec wieku szesnastego, kiedy wciąż wzrastające przywileje szlachty przekreślały średniowieczne prawa ludności. Stąd stało się możliwe, że Sykstus

Plan generalny

Rozrost Rzymu z zachodu na wschód

Na polu urbanistyki Sykstus V był jednym z tych rzadko spotykanych ludzi zdolnych do organizowania, zestawiania faktów i realizowania planu. Przejął on prace swych poprzedników, włączył je w swoje własne plany i wytyczył kierunek ich dalszego rozwoju. Usunął wszystko, co stało na drodze do realizacji tych zamierzeń, tak że tylko śmierć była w stanie — niestety nazbyt wcześnie — przerwać jego niezwykle aktywną działalność.    **•

Już przed okresem panowania Sykstusa V zaistniało w Rzymie dziwne zjawisko. Zamiast rozwoju — tak jak w większości miast — od wschodu na zachód, nowoczesny Rzym rósł od zachodu ku wschodowi, lub też dokładniej, od północnego zachodu (Watykan), w kierunku bardziej zaniedbanych, pagórkowatych okolic południowego wschodu.

W latach 1503—1513 Juliusz II wytyczył dwie proste ulice po każdej stronie Tybru: Lungara po jego stronie prawej iVia Giulia — po lewej. Następca jego, Leon X (1513—1521), zaplanował ulicę Strada Leonina (Vla Ripetta), najbardziej wysuniętą na wschód spośród trzech ulic, rozchodzących się gwiaździsto z Piazza dcl Popolo. Paweł III (1534—1549) był twórcą Jej odpowiednika, Via Babuino, podczas gdy środkowa, biegnąca po osi ulica, Via L.ata (azisiejsze corsoj, istmaia juz wówczas jako starodawny szlak wjazdowy do Rzymu od północy. Charakterystyczny jest fakt, że dwa z niewielu renesansowych kościołów Rzymu, które tu się znajdują — Santa Maria del Popolo i Santa Trinita dei Monti, na szczycie wzgórza Pincio zostały zbudowane ostatecznie w czasie panowania Sykstusa V.

Rozwój miasta kieruje się teraz zdecydowanie w stronę południowo-wschodnią. Z opuszczonego wzgórza Kwirynal-skiego Pius IV (1559—1565) wytyczył prostą, dwukilometro-wą linię, biegnącą na przełaj, aż do niezrównanej Porta Pia (1561). dzieła Michała Anioła. Ulica ta. początkowo nazwana imieniem papieża, Strada Pia, stanowi obecnie Via del Quiri-nale i Via XX Settombre; znajdujemy się już w sferze działania Sykstusa V. Wreszcie, bezpośredni poprzednik (i przeciwnik) Sykstusa V, Grzegorz XIII (1572—1585) wyprostował — choć tylko fragmentarycznie — starą drogę, która łączyła Sta Maria Maggiore z bazyliką San Giovanr.i in Laterano (il. 30).

Po dojściu do władzy, franciszkański papież, Sykstus V zastał wiele fragmentarycznie rozbudowanych obszarów, rozciągających się — biorąc chronologicznie — oć zachodu ku wschodowi. Potrafił zebrać je wszystkie razem w Jeden, zunifikowany plan — jego plan generalny. Pierwszym bodźcem do wykonania tego zadania były pobudki kościelne; siedem głównych kościołów i miejsc świętych, odwiedzanych przez wiernych w ciągu jednodniowej pielgrzymki, należałoby nawzajem połączyć drogami. Źródłem tego przedsięwzięcia była kontrreformacja i na nowo rozbudzona żywotność Kościoła. Życzeniem Sykstusa — jak to wyraził Pastor — było uczynić cały Rzym „jednym, wielkim, świętym miejscem".

Plan Sykstusa wyglądał w oczach duchowieństwa i pielgrzymów na proste połączenie drogami poszczególnych miejsc świętych. Istnieje poemat, chwalący dzieło Sykstusa V, napisany przez biskupa Awinionu, Bordino, łacińskim heksa-metrem (1588) *• w okresie, gdy projekty znajdowały się jeszcze w trakcie realizacji. Poemat ten ilustrowany jest nie-