S7303101

466

brak sensu

w UL niż ambulatoryjni pacjena neurotyczni¹⁰⁷. Średnia zarówno dla pacjentów szpitalnych, jak i ambulatoryjnych jest znacząco niższa niż dla próby niepacjen-tów¹⁰⁸. Z niektórych badań wynika, że alkoholicy uzyskują szczególnie niskie wyniki w PIL¹⁰⁹. Inne badanie pokazało u hospitalizowanych alkoholików wyniki na poziomie niskiej normy, z tego samego badania wszakże wynika też, że po udziale w miesięcznym programie leczenia wynik PIL u tych pacjentów znacząco wzrósł¹¹⁰. Badania prowadzone wśród pacjentów ambulatoryjnych jednej z przychodni brytyjskich pokazały, że pacjenci bardziej neurotyczni i introwertywni (pomiar Kwestionariuszem Osobowości Eysencka) uzyskiwali niższe wyniki w PIL¹". W grupie zdrowych studentów badano dostosowanie seksualne i stwierdzono, że studenci bardziej sfrustrowani seksualnie i gorzej dostosowani mają niższe wyniki w PIL'¹². Badacze porównujący wynik PIL u pacjentów chorych somatycznie podają interesujący wynik: pacjenci krytycznie chorzy uzyskiwali wyższy wynik PIL niż pacjenci cierpiący na mniej poważne schorzenia albo niepaq‘enci¹¹³. Zgodnie z interpretacją autorów wynik ten wskazuje, że nadchodząca śmierć u krytycznie chorych pacjentów jest katalizatorem pogodzenia się z życiem, „przepracowania"

wątpliwości i uzyskania wewnętrznego spokoju.

Często badano relację między postawami społecznymi i religijnymi a wartościami (Rokeach Value Survey). Pokazano, że niskie wyniki w PIL korelują z wysokim wartościowaniem hedonizmu, ekscytacji i wygody¹¹⁴. Wysoki wynik PIL koreluje z silnymi przekonaniami religijnymi i ich centralną rolą w życiu człowieka¹”. (Choć w innym badaniu nie udało się powtórzyć tego wyniku¹¹⁶). Inne badanie wykazuje korelację między wysokim wynikiem PIL a konserwatyzmem, antyhedonizmem, purytańskimi wartościami religijnymi i idealizmem¹¹⁷. Siostry dominikanki przyjęte na studia miały wyższe wyniki w PIL niż ich towarzyszki, którym się nie powiodło.¹¹⁶ Z dwóch badań wynika, że wysoki poziom celu w życiu wiąże się z mniejszym lękiem przed śmiercią¹¹⁹.

jednym z badań wszakże nie wykryto korelacji między działalnością społeczną *

°^byWatelskich'^a wynikiem PIL¹²². Czyżby był to sku-

'Jsh    pi^dL^{riym z austraiiiskich bada}*

glądem, orientacją na cel t transcendentnymi celami (1    ^świat0P°;

(to znaczy zainteresowaniami

Wcześniej mówiłem o tym, jak zaangażowanie w znaczącą dla kogoś grupę lub sprawę zwiększa poczucie sensu. Z kilku badań, w których testowano tę hipotezę, wynika, że wysoki wynik w PIL koreluje z uczestnictwem w zorganizowanych grupach (czy to religijnych, etnicznych, politycznych czy działających na rzecz lokalnej społeczności)¹¹⁰ oraz z uprawianiem sportu czy innego hobby¹²¹. (W I

wykraczającymi poza materialny i psychiczny dobrostan jednostki)¹¹⁵. Z innego badania wynika, że kandydaci na studia o wysokim wyniku PIL z większym prawdopodobieństwem dokonają wyboru kierunku zgodnego ze swoim powołaniem niż osoby o niskim wyniku PIL¹¹⁴. Jednakże badania z udziałem kadry kierowniczej w biznesie i pielęgniarek nie wskazują na zależność między wynikiem PIL a stosunkiem do pracy i motywacją¹⁵⁵.

1    wreszcie wykazano, że mieszkańcy gett, czarni Amerykanie¹¹⁶ i Meksykanie¹¹⁷ uzyskują niższe wyniki w PIL. Istnieją też przeciwstawne wyniki dotyczące w ogólności relacji między wynikiem PIL a przynależnością do klasy społeczno-eknomicznej¹¹⁸, a także różnic między płciami, przy czym mężczyźni zazwyczaj uzyskuję wyższy wynik PIL¹¹⁹.

The Life Regard Index (Kwestionariusz stosunku do życia). Zanim rozważę implikacje tych wyników, chciałbym krótko omówić inne narzędzie przeznaczone do badania sensu życia. The Life Regard Index (John Battista i Richard Al-mond) jest bardziej wyrafinowany pojęciowo niż PIL, niestety nie był później używany¹³⁰. W kwestionariuszu tym przeprowadzono rozróżnienie między pozycjami dotyczącymi „postawy" (takimi jak „Dobrze wiem, co chciałbym zrobić ze swoim życiem") a pozycjami dotyczącymi spełnienia (takimi jak „Czuje, że żyję pełnią życia"). Zdaniem autorów zarówno postawa, jak i poczucie, że się ]ą w pełni realizuje, są niezbędne do uzyskania poczucia sensu życia. Narzędzie to przeszło z powodzeniem walidację w wywiadach z badanymi, wysoko koreluje z PIL i prawdopodobnie jest wolne od mylącego wpływu przekonań a tym, co pożądane społecznie. Badano zależność między poczuciem własnej Wartości a postawą wobec życia (sensem życia). Autorzy dochodzą do wniosku, ^e satysfakcjonujący poziom poczucia własnej wartości jest niezbędny, ale niewystarczający dla dobrze ukształtowanego poczucia sensu: znaczy to, że osoba ⁰ Wysokim poczuciu własnej wartości może mieć słabe poczucie sensu życia, ale toś o niskim poczuciu własnej wartości nie może mieć silnego poczucia sensu. Człowiek musi — jak sądził Erik Erikson - rozwiązać zadanie zbudowania pokucia własnej wartości i tożsamości, zanim będzie mógł uzyskać satysfakcjo-^nuMce poczucie sensu życia.

2    badań wynika, że pozytywne poczucie sensu żyda zależy od pewnej Rodności miedzy własnymi celami i wartościami a rolami dostępnymi w struk-^rze społecznej, w jaką człowiek jest uwikłany, i jej potrzebami. Wreszde autorzy

cele

^kazali,

że człowiek ma silniejsze poczude sensu, jeśli uważa, że osiąga swoje

w zadowalającym tempie.

. Podsumowanie wyników badań. Badania empiryczne nad sensem życia po-'kferdzają, że:

1. Brak poczuda sensu żyda wiąże się w przybliżeniu linearnie z psychopatologią: im niższe poczude sensu, tym silniejsza psychopatologi

?ia.