S7303100

464

brak sensu

12. Gdy zastanawiam się nad moim stosunkiem do otaczającego świata, to:	H czuję się całkiem zagubiony;	(7) znajduję swoją rolę w świecie.
13. Jestem osobą;	(1) zupełnie nieodpowiedzialną;	(7) bardzo odpowiedzialną.
14. Gdy zastanawiam się nad zdolnością człowieka dc wolnego wyboru, to wydaje mi się, że człowiek jest:	j (1) zdeterminowany dziedziczeniem i środowiskiem;	(7) absolutnie wolny przez cale życie.
15. Mój stosunek do śmierci jest taki, że:	(1) jestem nieprzygotowany i bardzo się jej lękam;	(7) jestem na nią przygotowany.
16.0 samobójstwie:	(1) myślałem o tym na serio jako jedynej drodze wyjścia z sytuacji;	(7) nigdy ani przez chwilę o tym nie myślałem.
17. Uważam, że moje szanse na znalezienie sensu życia, celu i roli w życiu są:	(1) praktycznie żadne;	(7) bardzo duże.
18. Uważam, że:	(1) życie wymyka ml się z rąk kierowane przez innych;	(7) kieruję swoim życiem i je kontroluję.
19. Moje codzienne obowiązki są:	(1) przykre 1 pełne udręki;	(7) źródłem zadowolenia i radości.
20. Doszedłem do wniosku, że:	(1) brak mi celu w życiu;	(7) mam wyraźne cele dające pełne zadowolenie.

Test PIL był wielokrotnie używany; wykorzystano go w ponad pięćdziesięciu pracach doktorskich na temat celu w życiu; zanim jednak omówię niektóre wyniki, chcę uważnie zbadać jego wartość jako narzędzia badawczego.

Po pierwsze, zewnętrznie treść poszczególnych pozycji dotyczy kilku różnych pojęć. Osiem pozycji (3, 4, 8, 12, 17, 20) dotyczy explicite sensu życia (celu, misji); sześć pozycji (1, 2, 5, 6, 9, 19) dotyczy satysfakcji (życie jest nudne, ruty nowe, ekscytujące albo bolesne); trzy pozycje (13,14,18) dotyczą wolności, jedna (15) - lęku przed śmiercią; jedna (16) - myśli samobójczych; i jedna (10) - wartości własnego życia. Moim zdaniem to pomieszanie pojęciowe wywołuje poważn wątpliwości co do wartości narzędzia. Choć na przykład satysfakq'a z żyda czy myśli samobójcze mogą się wiązać z sensem żyda, w sposób bardziej oczywisty wiążą się one z innym stanem psychicznym, mianowide z depresją. Autorzy testu dostarczyli niewielu informacji na temat metod wyboru poszczególnych pozy<T czy działania każdej z nich. W obliczu tych niedostatków metodologicznych jeden z recenzentów zasugerował, że jedna pozycja 1 „Jak sensowne jest twoje żyde?" ' byłaby równie wartościowa jak cała skala⁹⁸.

■jŚgS ™- 9 oczywistysposób obdąjony cechami społecznie f*** "yml (wspefa,™*    z Marlowe^rowne Sociai DesiraSuiy Sole [Sk.1*

Cech Społecznie Pożądanych Marlowe-Crowne'a] wedle niektórych danych wynosi .57)". Zdaniem krytyków¹⁰⁰ PIL odzwierciedla pewne wartości: zakłada się w nim na przykład, że akceptacja odpowiedzialności równa się pozytywnemu poczuciu sensu życia. To interesująca hipoteza, jednakże związek między odpowiedzialnością a sensem wcale nie jest oczywisty.

Charles Garfield przebadał za pomocą PIL osoby z kliku subkultur (mieszkańców getta, inżynierów, studentów psychologii i religioznawstwa, mieszkańców komuny), a następnie z badanymi, którzy uzyskali wynik wysoki, niski i średni przeprowadził rozmowy, by ustalić, co znaczyła dla nich każda pozycja kwestionariusza¹⁰¹. Po części w zależności od kultury, z jakiej pochodzili, badani interpretowali poszczególne stwierdzenia bardzo różnie. Na przykład w związku z pozyqą 9 („Moje życie jest: puste... bądź przepełnione dobrymi i ekscytującymi sprawami") mieszkańcy getta myśleli o pustych żołądkach, mieszkańcy komuny postrzegali „pusty" jako związany z błogostanem wyzbycia się ego podczas medytacji, inżynierowie utożsamiali „pusty" z nudą, a studenci psychologii rozumieli „ekscytujący" nie jako coś dobrego, lecz jako stan związany z pobudzeniem i nerwowym zachowaniem. Podobne zróżnicowania odpowiedzi dotyczących innych pozycji pokazuje wyraźnie nie tylko niejasność sformułowań, lecz również silne obciążenie testu wartościami oraz to, że opiera się on na założeniach typowych dla protestanckiej etyki pracy, z naciskiem na realizowanie celów, nastawienie na przyszłość, aktywność lub bierność oraz pozytywną ocenę wysokiego poziomu stymulacji.

Jest to krytyka poważna, w istocie miażdżąca, a badacze posługujący się PIL nigdy nie udzielili na nią satysfakcjonującej odpowiedzi; w tej sytuacji trudno ufać omawianemu narzędziu. Tymczasem jednak nie mamy do dyspozycji mc innego; jest to jedyne narzędzie psychologiczne, które wielokrotnie służyło do systematycznego badania braku sensu. Mając więc na uwadze przytoczone zastrzeżenia, omówię teraz wyniki badań.

Po pierwsze, z kilku badań walidacyjnych wynika, że rezultaty testu satysfakcjonująco odpowiadają dokonywanym przez terapeutów ocenom kwestii celu życia u pacjentów (korelacja na poziomie .38) i dokonywanym przez pastorów ocenom dotyczącym parafian (.47)^,<n. Ogólnie rzecz biorąc populacja pacjentów ma niższe wyniki w PIL niż niepacjentów (choć wyniki niektórych badań są niejednoznaczne; na przykład jedno z badań wykazało zadziwiająco małą różnicę między ubogimi pacjentami psychiatrycznymi a studentami —108 wobec 106)^{1 2} ***, Ponadto PIL wydaje się mierzyć niezależną zmienną osobowościową: nie koreluje wysoko z innymi skalami (poza skalą depresji MMPI¹⁰⁴, umiarkowanym pokrywaniem się ze Srole Anomic Scalę oraz, jak już zauważyłem, z Social Desirabiiily Scalę).

1

Zauważmy, że w teście Jest 20 po¹yqii każdej przypisana jest siedmlostopniowa skal. „ ,

2

Wyższy wynik wynosi wlec 140: najniższy - 20.    Pa skala, naj-