Skanowanie 10 03 11 29 (7)

Hi>nO«ii i ........-t 'Tn*"'¹-    ---——...    . . __

Hi>nO«ii i ........-t 'Tn*"'¹-    ---——...    . . __

Składowe procesu: technologia i organizacja

Technologia

Organizacja

Przyczyny nieufności wobec technologii

280

no cele zostały osiągnięto. Proces działania natomiast to system i sekwencja operacji, dzięki którym i w toku których program wychowania jest realizowany. Proces wychowania to po prostu czynność przekazywania wzorów; to procedura wywoływania ustalonych zmian w zachowaniach jednostek.

Na proces dochodzenia do jakichkolwiek celów, w tym również celów wychowawczych, składają się dwa elementy; technologia oraz organizacja. Technologia to pewne ustalone -— na podstawie wiedzy, zwyczaju lub prawa -—- sposoby osiągania złożonych celów (wytwarzania złożonych produktów), zwykle w skali masowej, za pomocą odpowiednich narzędzi (s'rodków). Mówimy więc o technologii wytopu żelaza, wypieku chleba, druku prasy, komunikowania treści kulturowych itp. Technologia to pewne ustalone i ujednolicone sposoby oddziaływania podmiotu na przedmiot powodujące jego przekształcanie w finalny i użyteczny społecznie produkt. Wbrew pozorom, formuła ta odnosi się również do wychowania, zwłaszcza zaś do systemu edukacji formalnej.

Organizacja natomiast to pewien swoisty sposób zespolenia uczestników działania w procesie realizacji złożonych celów. W przypadku wychowania organizacja obejmuje zarówno odpowiednią strukturaliza-cję podmiotu i przedmiotu wychowania, jak również pewien uporządkowany system interakcji między nimi, umożliwiający realizację celów o różnej treści i rozmaitym stopniu złożoności.

Zgodnie z podanym wcześniej określeniem technologia wychowania (kształcenia) to pewne ustalone i ujednolicone sposoby realizacji złożonych celów edukacyjnych. Technologia obejmuje zarówno określone sposoby postępowania podmiotu działania, jak również instrumentarium (narzędzia) niezbędne dla realizacji ustalanych celów. Jakc bardziej ogólne, pojęcie technologii obejmuje więc wszystko to, co w pedagogice nazywano dotąd metodami i środkami. Jednocześnie pojęcie to lepiej uwydatnia związek, jaki istnieje między metodami postępowania a pozostałymi elementami systemu działania: celami, programem, organizacją, efektami itp.

Pedagodzy odnosili się dotąd z rezerwą wobec pojęcia technologii. Postawa ta dominuje zresztą nadal w pedagogicznym myśleniu, zarówno potocznym, jak naukowym. U jej źródeł tkwi — jak się zdaje — przekonanie, że pojęcie technologii może odnosić się wyłącznie do sfery produkcji materialnej, tj. do tej kategorii ludzkich działań, w których tworzywem aktywności jest materia nieożywiona i w obrębie których istnieje możliwość stosowania pewnych stereotypowych i ujednoliconych metod postępowania. Wychowanie natomiast — brzmi argument — zajmuje się kształtowaniem ludzi, polega na modelowaniu ich zachowania. Dotyczy więc materii tak delikatnej i subtelnej, że stosowanie wobec niej jakichkolwiek „twardych”

Roman Schulz

metod, znanych z działalności produkcyjnej, wydaje się nieporozumieniem. Uważa się ponadto, że wychowanie jest „swoiste” również pod tym względem, że nie istniej;) w nim jakiekolwiek sztywne i ujednolicone metody, których stosowanie dawałoby gwarancję — i stanowiłoby warunek — osiągania założonych celów. Działalność wychowawcza, jako dotycząca ludzi, jest z definicji aktywności;) cwórcz;); opiera się na sztuce, a nie na technologii.

Stanowisko to można rozumieć, ale nie można go już dziś w peini podzielać. Jeżeli nie chcemy przerywać ciągłości w ludzkim doświadczeniu, nie możemy bez przerwy utrzymywać, że wychowanie jest aktywnością sui generis, pod każdym względem swoistą, niewspółmierną z innymi dziedzinami społecznej praktyki. Są powody, aby przypuszczać, że tym lepiej będziemy rozumieć, na czym polega wychowanie, im więcej podobieństw i punktów stycznych znajdziemy między nim a innymi przejawami ludzkiej aktywności.

Jak się wydaje, ogólny problem nie polega bynajmniej na tym, czy istnieje technologia kształcenia czy nie; czy możemy operować pojęciem technologii w odniesieniu do sfery działań edukacyjnych czy nie. Istota problemu sprowadza się natomiast do określenia, na czym polega ta technologia, jaka jest jej natura, czym różni się ona np. od technologii stosowanych w sferze produkcji materialnej. Na ogól wiemy lub sądzimy, że wiemy, w jaki sposób przebiega proces przekształcania obiektów materialnych w użyteczne produkty. A jak przebiega ten proces w przypadku kształtowania ludzi? W jaki sposób odbywa się modelowanie zachowania jednostki w procesie kształcenia? Jak dochodzi do tego, żc repertuar jej wzorów zachowaniu ulega wzbogaceniu? Jaka jest natura tego oddziaływania, dzięki któremu podmiot wychowania wywołuje zmiany w bezpośrednim lub potencjalnym zachowaniu jednostki?

Odpowiedź jest następująca: wszystko to dokonuje się za sprawą komunikowania, czyli przekazu (wymiany) informacji i znaczeń między podmiotem i przedmiotem wychowania. To za sprawą komunikacji społecznej 'pedagogicznej) dochodzi do modelowania zachowań ludzi. Tym, czym procesy oddziaływania fizycznego są dla sfery produkcji materialnej, tym przepływ informacji i znaczeń jest dla sfery kształtowania ludzi. Technologia edukacyjna jest z istoty swej technologią komunikowania. Jej istotą jest przepływ — jedno- lub dwukierunkowy— informacji i znaczeń. Z przyjęcia założ.enia, że wychowanie polega na kształceniu ludzi, wynika bezpośrednio, że istotą technologii edukacyjnej jest komunikowanie. Tylko bowiem przekaz informacji i znaczeń może być efektywnym czynnikiem kształtowania osobowości ludzi, instrumentem modelowania ich zachowań ze społecznymi potrzebami.

Uzasadnieniem dla takiego rozumienia technologii edukacyjnej jest elementarny, choć często zapominany fakt: istotą wychowania jest

Elementy pedagogicznego obrazu wychowania

Natura

technologii

pedagogicznej

T echnologia edukacyjna jako technologia komunikowania

Transmisja kultury jako istota wychowania