Skanowanie 10 04 10 17 (9)

306 Część III. Współczesne prądy i kierunki pedagogiczne

tym nastąpił wyraźny wzrost zainteresowania powoływaniem przedszkoli oraz szkół steinerowskich²³.

Mimo iż od momentu powstania pierwszej szkoły typu Waldorf upłynęło tyle lat, to nadal jej koncepcja i realizacja stanowią radykalną, alternatywną przeciwwagę dla obecnych w państwowym szkolnictwie takich negatywnych zjawisk, jak: lęk, nuda, agresja, wyobcowanie, praca pozorna, biurokracja, schematyzm i rutyna. Rację miał jednak jej twórca, że przez jej założenie życie wcale nie jest łatwiejsze.

²³ Por. B. Śliwerski, Edukacja pod prąd, Kraków 2001; i. Chmielewska, M. Turczyńska--Korczyńska, Czy naprawdę „wychowanie ku wolności'"! Próba krytycznego spojrzenia na pedagogikę waldorfską, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1998, nr 3-4.

Rozdział 8

Pedagogika pragmatyzmu

Zbyszko Melosik

Pragmatyzm stanowi jedną z najbardziej nośnych koncepcji pedagogicznych XX w. Pragmatyczna odmiana myślenia o edukacji stała się też (przynajmniej w Stanach Zjednoczonych) częścią codziennej praktyki szkolnej i szerzej - „praktyki socjalizacyjnej”.

Pragmatyzm był filozoficzną reakcją na doświadczenia amerykańskich osadników, przesuwających granice Ameryki na Zachód. Podbijając nowe tereny, przystosowywali naturalne środowisko do potrzeb człowieka, a zdobywane przez nich nowe doświadczenia zmieniały zarówno ich samych, jak i społeczeństwo, które reprezentowali (życie osadników nauczyło ich postrzegania podejmowanych działań w kategoriach skutków). Z czasem idea „ekspansywności”, która cechowała stosunek osadników do natury, została rozszerzona na cały wszechświat, postrzegany odtąd w kategoriach zmiany i nieustannego ruchu. Takie stanowisko potwierdzał dynamiczny rozwój nauki, przemysłu i nowych technologii, który nastąpił w okresie powstawania pragmatyzmu, a więc na przełomie XIX i XX w. I tak dawne dziedzictwo osadników podbijających „dziki Zachód” splotło się z przekonaniem o nieograniczonych możliwościach nauki w dziedzinie stworzenia „lepszego życia na ziemi”, dając pragmatyzmowi rzeczywiste społeczne uprawomocnienie.

Pragmatyzm wpisywał się bardzo dobrze w ideologię progresywizmu - ruchu znaczących reform społecznych, politycznych i edukacyjnych, które miały miejsce w Stanach Zjednoczonych w okresie od końca lat osiemdziesiątych XIX w. aż do początków I wojny światowej w roku 1914. Podejście pragmatyczne, które opierało się na założeniu, że jeśli problem można zdefiniować, to można go także rozwiązać, potwierdzało reformistyczne postawy progresywistów'.

G. L. Gutek, Philosophical and Ideological Perspectives on Education, Boston 1997, s. 78-79.