skanowanie0021 (46)

różne „działy” do wyboru ucznia. System egzaminów ma być zmieniony; zasadniczo winny one być zniesione i dopuszczone tylko do minimalnego zakresu wiedzy. Zastąpi je ocena prac indywidualnych ucznia i testy.

3. W szkole tej zmienia się rola nauczyciela. Nie naucza on gotowej wiedzy, którą uczniom podaje, ale pobudza zainteresowania intelektualne i moralne, współpracuje z uczniami w poszukiwaniu wiedzy, pomaga im w samodzielnym jej zdobywaniu. Jego przygotowanie do zawodu jest przede wszystkim psychologiczne. Jego zaletą jest entuzjazm a nie erudycja.

Ponadto szkoła wychowania funkcjonalnego charakteryzuje się tym, żc jest to szkoła demokracji. W ten sposób w pedagogice funkcjonalnej wysuwają się na czoło dwa pojęcia stanowiące jej ogniska: pojęcie czynności pojmowanej naturalistycznie jako działania, którego ostatecznym celem jest ochrona życia, przez adaptację organizmu do warunków środowiska i pojęcie demokracji jako określonej formy współżycia społecznego.

^Czynność niezależnie od tego, czy jest zabawą czy pracą, może mieć dwojakie znaczenie: funkcjonalne i uskuteczniania.

Pierwsze znaczenie obejmuje właściwie cały proces psychiczny, który stanowi podstawę dla działania. Należy tu więc: potrzeba i zainteresowania, pragnienie, pobudki wewnętrzne, samodzielność i wolność, uwaga samorzutna.

W drugim znaczeniu czynność, to właściwie czynność w znaczeniu ruchowym, obejmuje ona bowiem wyrażanie się na zewnątrz, uzewnętrznienie, tworzenie, proces odśrodkowy, ruch, pracę.

Ale odróżnienie obu znaczeń: wewnętrznego, psychicznego i zewnętrznego, ruchowego nie jest konsekwentne. W drugiej bowiem grupie znajdziemy pomysłowość, którą chyba wypada zaliczyć do sfery psychicznej. Obie te grupy czynności mają charakter „aktywny”. Chociaż niekiedy, zarówno odmiana funkcjonalna jak i uskutecznianie, mogą mieć również charakter „pasywny”, bierny. Wtenczas grupa funkcjonalna o charakterze biernym zawiera np. niechęć, obojętność, przymus, pobudki zewnętrzne, opór, posłuszeństwo, nieuwagę, uwagę dowolną z wysiłkiem. Do grupy uskuteczniania w znaczeniu biernym zaliczono np. odbieranie bodźców, ideację, odczuwanie, proces dośrodkowy, zrozumienie, nieruchomość, uczenie się z książki. Tu również w „uskutecznianiu” mieszczą się pojęcia raczej psycho-

logiczne niż mchowe, jak: ideacja, odczuwanie, zrozumienie, uczenie

się z książki. Jest to widoczne ze Claparede’a¹:

1. Znaczenie

Aktywność

Potrzeba, zainteresowanie Pragnienie

Dyscyplina wewnętrzna Pobudki wewnętrzne Zgoda jednostki Samodzielność, wolność Uwaga samorzutna

schematu przedstawionego przez

funkcjonalne :

Bierność

Niechęć

Obojętność

Przymus, dyscyplina zewnętrzna

Pobudki zewnętrzne

Opór

Posłuszeństwo

Nieuwaga, uwaga dowolna z wysiłkiem

2. Znaczenie uskuteczniania Ekspresja, wyrażenie się    Impresja, odbieranie bodźców

Tworzenie (odtwarzanie)    Ideacja

Uzewnętrznianie    Odczuwanie

Proces odśrodkowy, reagowanie Proces dośrodkowy Pomysłowość    Zrozumienie

Ruch    Nieruchomość

Praca (szkola-pracownia)    Czytanie (uczenie się z książki)

Pedagogika funkcjonalna wymaga, aby oba znaczenia słowa „czynność”, tj. zarówno „funkcjonalna”, jak „uskutecznienia” były stosowane w ich sensie czynnym. Aktywne znaczenie funkcjonalne może się łączyć z pasywnym znaczeniem uskuteczniania, ale wtenczas powstaje zamęt pojęciowy. Analogiczny zamęt widzi Claparede w „szkole pracy”.

Wydaje się jednak, że w pedagogice funkcjonalnej nastąpiło pewne pomieszanie zasadniczych pojęć odnoszących się do odmian czynności. Wszakże nie tylko elementy mchowe i psychiczne są tu pomieszane, jak poprzednio wskazano, ale także elementy aktywne i pasywne. Czy możemy np. uwagę dowolną z wysiłkiem lub zrozumienie, czytanie i uczenie się z książki uważać za stany bierne, a reagowanie za stan czynny? Jakie znaczenie mają w takim razie te określenia? Ale jeżeli istotnie zachodzi pomieszanie znaczeń różnych odmian czynności, to chyba można mieć wątpliwości, czy mamy tu do czynienia ze zwartym i zintegrowanym układem pojęć i tez, jakiego wymaga naukowy charakter pewnej wiedzy.

1

Wychowanie funkcjonalne, przekł. polski, str. 173 i nast.